Afscheid van Bolivia hoofdstuk V

Ciao! weergaloos Bolivia, zeg ik je met weemoed.

Land van meer betogingen dat het kalenderjaar dagen telt.

Pais, van extreme uitersten, balancerend op de dunne lijn tussen hoop en wanhoop.

Waar alles mogelijk is, maar niets zeker is.

Met je straten als een openluchtmarkt, een lappendeken van bontgekleurde rokken en gebolhoede Cholita´s.

Verstoten ben je van elke zeetoegang slechts met de magere troost het hoogst bevaarbare meer te bezitten, het magisch kobaltblauwe Lago Titicaca.

Je sneeuwwitte Illimani berg waakt hoog over de bewoners en je weelderige jungle-longen zijn een feest voor het oog.

Ja, olijke fiëstas zitten in je bloed, met je swingendeparades en kakofonische dronkenmansorkesten knipoog je naar de dagelijkse pittige armoede.

Land van eeuwenoude tradities die je blijft eren, verkeersregels echter anarchistisch weren.

Met Provecho eindig je elke gezellige maaltijd al zullen je gerechten de Michelin gids nooit of te nimmer bereiken.

Pluralistische natie waar vele kinderen je hart vormen, broos als de frêle Andes vacuñas.

Fenomenale voetbaldribbels bekoren je ziel dan weer, want sjotten is een feest en winnen slechts een voetbalstatistiek.

Aan je sappig fruit doe ik me heerlijk tegoed, voor de rest van mijn gemoed zorgt je gulle zonnegloed.

Chipoteren, foefelen, arrangeren, corrupteren, allen foute maar populaire middelen om te leven of eerder overleven.   "Thinking out of the box" noemt dit in modieus managerspeak heden door diegene die je gouden berg kwamen ledigen.

Land vol rijke bodemschatten maar arm door de ontginningscontracten.

Je straten die zonder meer stinken, ach, zolang je mensen maar blijven blinken.

Duizenden herinneringen heb je me gegeven.

Duizenden  beelden om nooit te vergeten.

Vaarwel! zalig Latijns-Amerika, zeg ik je met weemoed

Diepmenselijk dankbaar voor je warme gastvrijheid en het intens fietsgeluk dat je me schonk.

Gracias, voor de ontroerende rijkdom die ik op mijn avontuurlijke route heb mogen omarmen.

Ontelbare uren heb ik doorgebracht als stille getuige van de buitengewoon gevarieerde fauna en flora die je continent sieren.  Zo kleurrijk, zo geurrijk, zo verfijnd, zo groots tot mijn zintuigen tekortschoten.

Begrippen als tijd, ruimte en afstand zullen nooit meer hetzelfde zijn.

De tijd zal niet langer ingevuld worden door het onbezonnen romantische reisgevoel dat me meester van de tijd deed voelen, gloriënd in de fleur van mijn leven.

De ruimte zal niet langer afgebakend worden door ongekende paden, die me zwervend brachten van kuitenbijter naar kuitenbijter, van gehuchtje naar dorpje, van stad naar metropool, van land naar continent.

De afstand zal niet langer begrensd worden door mijn eigen beenspieren en roterende wielomtrekken.

Wuivend beantwoorde ik al je opgestoken handen,wat voelde ik me de koning te rijk.

Ciao, wondermooi Bolivia, zeg ik je met weemoed

Afscheid nemen van je doet me altijd een beetje pijn.

Wennen doet het me immers nooit.

Het ga jullie goed kameraad schoenpoetsers.

Ieder met zijn eigen "petite histoire"

Ik zal jullie verhalen blijven schrijven, amigo's, als lastige naïeveling of opstandige revolutionair zodat jullie aanklacht gehoor mogen blijven krijgen.

Ik zal met hart en ziel blijven roepen in de woestijn als stompzinnige wijsneus of vastberaden dwaas, omdat jullie niets liever willen dan die ene kans, die ene strohalm op een menselijker bestaan gezien het initieel foute lotje dat je trok waar je ter wereld kwam.

De gebruikelijke goedbedoelde maar ontmoedigende nuchtere -al dan niet cynische- commentaren ten spijt, dat zich als een onverschilligheids-epidemie makkelijk in ons gedrag nestelt, blijf ik mij verzetten.

Want als wij schaamteloos onverschillig blijven, is er immers geen probleem.

Maar de cijfers spiegelen een andere werkelijkheid.

Een realiteit die toont dat onverschilligheid dood, letterlijk als business as usual en dat het rechtvaardigheid ontegenzeggelijk kortwiekt.

Adios! zeg ik je geliefd Bolivia,

alsof dat op dit moment het meest trieste woord op de wereld is.

Tot gauw liefste lezers en ook jullie bedank ik graag voor alles.

Blij jullie weldra weder te zien!

fré

Verzet begint niet met grote woorden -Remco Campert

Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden
zoals storm met zacht geritsel in de tuin
of de kat die de kolder in zijn kop krijgt

zoals brede rivieren
met een kleine bron
verscholen in het woud

zoals een vuurzee
met dezelfde lucifer
die een sigaret aansteekt

zoals liefde met een blik
een aanraking iets dat je opvalt in een stem

jezelf een vraag stellen
daarmee begint verzet

en dan die vraag aan een ander stellen 

De aan-den-lijve ondervonden theorie!

In wat voor een fantastisch land leef ik hier toch!  Althans, ik als bolivenis-schrijver. Geen dag gaat voorbij zonder dat op zijn minst een handvol onderwerpen zich aandienen om over te schrijven. Het ene al lachwekkender (de rechter die coca-blaadjes consulteerde om te oordelen), hartverwarmender (de kameraad schoenpoetser die het schopte van straatjongen tot architect, noem het gerust de schoenpoetsers variant van de American Dream) of ergerlijker (President Evo Morales stupide uitspraken, die het noorden helemaal lijkt te zijn kwijtgeraakt - de vraag of hij het noorden ooit heeft weten liggen laat ik in het midden- ) dan het andere.
Of ik kan jullie verblijden met een gedetailleerde uiteenzetting over de meerdaagse ondernomen avontuurlijke trektocht. Een knappe wandeling langs een eeuwenoud pre-Incapad dat over woeste in nevel verborgen bergen en nat glimmende rotsen ging naar de weelderige tropische jungle die het pad overwoekerde met een spierweefsel van groen en doorns.  Het leek of je een sprookjesdecor binnenstapte; de eeuwige mist die tussen de bomen hing, is eigenlijk horizontale regen, waaruit de vele epifyten en mossen van het woud fijne druppels absorberen.  Het hult alles in een mysterieuze sfeer, waardoor dit één van de uitzonderlijke plekken van Bolivia is.  Ik vrees dat jullie me niet geloven zullen als ik wederom vertel hoe oogstrelend prachtig het doorgaans niet was.  Temeer ik de meeste superlatieven al eens opsoupeerde in een poging mijn fietsreis te beschrijven. En toch slagen de sublieme wonderen der natuur er steeds weer in om me in vervoering te brengen.  Al bleef ik kijken tot ik scheel zag , niet alles wat er te zien was kon ik in mij opnemen .


Laat ik het dan maar eens hebben over mijn eigen doen en laten - op straffe mezelf onsterfelijk belachelijk te maken-.  Meer bepaald mijn onnavolgbare klunzige stupiditeiten die ik met de regelmaat van de klok bega.  Maar, liefste lezers, laten we afspreken dat dit tussen ons blijft.
Mijn laatste dwaas voorval speelde zich af tijdens een middag siësta die ik doorbracht in de hangmat. Er is een hangmat, en een  hangmat. En er is de zalige hangmat in Huaricana waar het heerlijk toeven is. Ik lag aldus te dommelen in de schaduw van de omringende bomen met op de achtergrond een glorieus koor van vogelzang dat de kleine gevederde keeltjes produceerden.  Een lauw ,warm licht briesje zorgde dat de hitte draaglijk was.  Heerlijk zijn die momenten als je het mij vraagt.  En passant moet ik nog vermelden dat ik die dag alleen op het project was.
Tot het moment de kakelende kippen van het project klaaglijk ronddartelen door irritante rondjes onder mij te draaien omdat ze hun portie voer graag wouden.  Lap, daar ging mijn rust!!!  Ik weet dat die onverdeelde aandacht voor mijn persoontje slechts van korte duur is. Zodra ze hun eten ontvangen, verslapt hun aandacht voor mij als een erectie bij het zien van vaginale wratten.   Welnu, ik wou korte metten maken met hun gekakel door hen snel te voederen.  En uitgerekend op dat ogenblik was ik tengevolge van vroegtijdige seniele aftakeling of dronken door de zon -wie zal het zeggen - vergeten dat die dekselse hark zich naast me bevond.  Echter niet voor lang daar ik er achteloos op trapte met mijn volle gewicht.  Al is dit nog slechts 62 kilo droog aan de haak, het bleek voldoende om een poging als hoogspringer te ondernemen nadat de pinnen der hark onherroepelijk mijn schoen en voet doorboorde.  Letterlijk en figuurlijk stond ik daarna aan de grond genageld in een oase van stilte waarin slechts het luide bonzen van mijn hart hoorbaar was en een barbaarse vloek.  Wat volgde was zonder meer pure slapstick, als je niet beter wist. Ik kronkelde van de pijn, en ik verzeker je dat het pijn deed, door de stoffige broze aarde.  Mensen die me toen zouden zien hadden alle reden om te denken dat ik mijn weinige verstand verloren had.   Met de gelaatskleur van een nonnenbil slaagde ik er na veel vijven en zessen in om al aarzelend de metalen pin uit mijn voet en schoen te trekken. Wat me nota bene nog een luidere kreet deed uitbraken.  Dit klinkt dan nog vele malen zelfzekerder dan ik mij toen voelde.  Nadat ik de tegenwoordigheid van geest hervonden had pikkelde ik slungelachtig voort en voort naar het onbeduidende eerstehulppostje van het dorpje dat opgetrokken is diverse tinten groen.   In mijn kielzog liet ik een spoor van bloed achter.  Onderweg trok een afgrijselijk scharminkel met bastaardhangoren en vleesrozeribjes dreigend de bovenlip op en taxeerde mij met zijn merkwaardig gelige ogen terwijl zwaaiend met zijn staart alsof het een ruitenwisser was.   Niettegenstaande mijn alom bekende levenslange hekel aan alle blaffende soorten was ik te murw om me er druk over te maken.  Tevens kon de stier me geen zier schelen die bokkend het pad voor mij overstak, groene stront op de smoorhete grond kletsend.  Aangekomen, bleek het allemaal tevergeefse moeite daar de EHBO-post tot overmaat van ramp gesloten bleek.  Wat redelijkerwijs te verwachten valt in een land als Bolivia na een feestweekend.  Tot zover mijn hoop dus.  Daar stond ik dan, of beter gezegd, daar balanceerde ik dan op één been als een flamingo.  Er was natuurlijk, net nu,  niemand te bekennen in de directe omgeving.  Of ja,  de aan lagerwal geraakte Don Juan  die me negeerde met de hardnekkigheid die me het gevoel gaf een belastingbrief te zijn.    Er zat uiteindelijk niets anders op dan in allerijl terugkeren naar La Paz. Dit evenwel als een malloot met een voet gewikkeld in wc-papier, quasi een volledige rol.
De andere lompe en achteraf komische historie betreffend mijn hand dat ik lelijk openhaalde in een poging een raam te willen sluiten zal ik jullie in kleuren en geuren ten gepaste tijde zelf vertellen.  Dit zal voor weldra zijn gezien het feit dat mijn laatste weken hier zijn aangebroken.  Wat draait de aarde toch zo snel.


Maar zo zie je maar eens temeer dat risico's en gevaren niet zozeer gelegen liggen in fiets- of trektochten door Bananenrepublieken maar eerder in eenvoudig alledaagse handelingen.  Toch in mijn geval alvast.  Ben ik dan genoodzaakt om nieuwe onstuimige plannen te ontwikkelen om zodanig het lot gunstig gezind te blijven en een enigszins veilig bestaan verder te leiden?  
Schreef de wijze Plato al niet destijds : nood breekt wet.  




Liefs amigo´s
federico


Nog één bolivenis te gaan. Vooruit met de geit!!!


Ps voor de bezorgden onder jullie, mijn voet stelt het ondertussen beter, op het gevaar van zinken bij het zwemmen na.

De III projecten: deel 3: Sumakamaña "Anders telen in de Andes"

Ik ben nu ruimschoots 2 maanden terug In Bolivia, nauwelijks te geloven als je het mij vraagt, dus je zou denken dat ik zo langzamerhand wel begrijp hoe alles in zijn werk gaat, maar helaas is dat niet zo.  De complexiteit van de alledaagse werkelijkheid blijven een mens verbazen, niet in het minst de fratsen van president Evo Morales.  Tevens ook de lawaaierige en drukke verkeerschaos waar ondanks een gebrek aan orde -of eerder naleving van de verkeersregels - er amper ongevallen plaatsvinden in het gewoel, wonderbaarlijk haast.  Ik zigzag er tussen rotzooi en monkelende bedelaars die op de meest onmogelijke plekken voor je neus staan en gedesillusioneerde schooiers die iedere dag op dezelfde plek dezelfde zinnen zeggen.  Als een laboratorium rat in een stressproef waag ik mij tussen walmende micro´s met hun trommelvlies scheurende motors.  Dit zijn de vermoeide krakkemikkige  Amerikaanse gekleurde bussen uit de early days waarschijnlijk jaren zestig die in een Westerse stad al lang in het museum zouden staan maar zich hier als collectieve taxi's nog zuchtende en worstelend als gewonden door de smerig straten sukkelen en de steile hellingen van de stad proberen op te komen.  Bussen die het magische vermogen bevatten om meer mensen te vervoeren dan je denkt menselijkerwijs mogelijk is en die allen voortdurend dezelfde cumbia-deuntjes uit de muziekboxen laten blèren.  Ik wandel vrolijk tussen plasticzakjes die als glimwormpjes het trottoir beschilderen en vrolijk kwebbelende marktvrouwen met bolhoedjes waarvan er ééntje een halfbloedgezicht heeft om te liefkozen.  Ik stap naast een dronkenlap die staat te zeiken alsof hij alleen uit blaas bestaat en een oude melancholische muzikant die zo droevig, zo mooi speelt op zijn zelfgemaakte fluit.  De muziek weerspiegelt alle eenzaamheid van de stad en het harde leven.  Om maar te zeggen dat de wijk waar ik woon een onvervalste volkse-sfeer ademt.  Een wijk waar ieder zijn ding doet en m´n problemen niet oplost maar liever omzeilt en er noodzakelijkerwijs mee leert leven.  Een charme die me dan eens blijdschap verleent, dan eens somberheid.


Wat een inleiding zul je nu denken en dit om slechts het contrast te duiden met de omgeving van het tuinbouw project Sumakamaña te Huaricana dat verzonken ligt in de oeverloze rust van het platteland en waar de zon de hemel bijt met zijn bleke licht.  Het project waar de boompjes van de boomgaard gezapig doch dapper groeien, waar de maïs onlangs is geoogst en nu nieuwe zaden zich aan het ontwikkelen zijn tot rode bieten. Een omgeving waar we vol ongeduld wachten tot de kipjes hun eerste eieren leggen.  
Het project heeft alles welbeschouwd enige vertraging opgelopen in de uitvoering, deels is dit te wijten door meteorologische tegenvallers, deels door obstakels die eigen zijn aan het realiseren van ontwikkelingsprojecten in het Zuiden.  Want laten we eerlijk zijn , makkelijk werken is het allemaal niet.  Evenwel zijn we op de goede weg om de drie grote pijlers van Sumakamaña ten uitvoer te brengen, eigen aan onze aanpak; persoonlijk, kleinschalig en slagvaardig.
- Betreffende het eerste objectief slagen we al deels in onze opzet om betere perspectieven te geven op voldoende en gezonde voeding met als uiteindelijke doel het onevenwichtige voedselpatroon te wijzigen.  Verschillende gelukte oogsten hebben we achter de rug.  Momenteel zijn we hard aan het werk om een deel van het terrein te gebruiken voor permacultuur (een moestuinconcept), dit is een antwoord op de problemen die de industriële monocultuur met zich meebrengen (verwoestijning. bodemerosie, vervuiling van water door kunstmest, overgebruik chemische bestrijdingsmiddelen, ziektes).   De volgende stap is om dan de Bolsa oftewel de gevarieerde zak vol groenten en fruit te promoten afkomstig van het project.
- Inzake de tweede pijler, het introduceren van nieuwe technieken of al oude -evenwel zinvolle - gebruiken terug in te voeren zijn we momenteel aan het testen van rietsoorten om het water in de toekomst te zuiveren.  Alsook zijn we begonnen met de bouw van een hydroponia. Dit is een hoopvol systeem van buizen en plantjes om alzo het water te hergebruiken.  Allemaal zeer boeiend! In een later fase zullen we deze leereffecten naar de omliggende gemeenschappen uitdragen.
-Het derde objectief zullen we volgend jaar in realisatie brengen.  Zijnde om het terrein door verschillende doelgroepen te laten gebruiken.  Hetzij (A)om achtergestelde personen hun families te laten voorzien van door hen zelf verbouwde groenten en fruit en in een tweede stap het creëren van een overschot, zodat ze daarmee naar de markt kunnen.  De winst wordt dan gebruikt om een eigen zelfstandig zaakje te starten of een opleiding te volgen daar het uiteindelijke doel is om het welzijn en de zelfstandigheid te vergroten.  Hetzij (B) als therapeutische plek met de nodige ondersteuning voor drug/lijm verslaafde jongeren of andere kwetsbare doelgroepen.  Weinig dingen helpen een mens meer dan leven in harmonie met de natuur en hen verantwoordelijkheid geven alsook laten merken dat je hen vertrouwt.

Vol handbleinen, een bruine tint en vooral uitgeput ga ik telkens tevree huiswaarts over de stoffige wegen na een dag hard labeur in een avondzon die het hele decor honinggeel kleurt. Dan passeren we  boerenland, akkers, velden, weiden en kleine nederzettingen. Slechts een tocht van 33 km maar mispak je niet, liefste lezers, daar dit 2 schommelende busuren betekent.  
Toen de zon helemaal onder was en de eerst sterren aan het hemelgewelf verschenen sloten mijn ogen zich na een laatste blik geworpen te hebben op het big met vastgebonden poten in het gangpad van de bus.  Jullie weten waarschijnlijk waarover ik droomde ... een droom die stilaan - op Boliviaans tempo -werkelijkheid wordt. 

tot de volgende,
liefs
fré

Voor diegene die het vorig jaar niet gelezen hebben hier nogmaals de volledige beschrijving van het project:




Projecttitel: Sumakamaña (goed leven in harmonie)

Projectondertitel: Huaricana, een plek waar we sumakamaña cultiveren.
Uitvoerders: Asociacion Comunitaria de Psicologia Intercultural
Verantwoordelijke: (Bolivia) Juan Luis Aguilar (België) Frederik Segaert
INLEIDING:
“De bouwers kunnen jarenlang bezig zijn met de opgaven die ze zich hebben gesteld maar op een dag stoppen ze en dan worden ze begrensd door de muren die ze zelf hebben opgetrokken. Het leven verliest aan zin wanneer een bouwwerk is voltooid. De planters krijgen te maken met stormen en seizoenen. Anders dan een gebouw groeit een tuin altijd door. Terwijl de tuin steeds zorg vereist geeft hij tegelijkertijd zijn tuinman de kans zijn leven te leven als een groot avontuur. De planters herkennen elkaar, het zijn mensen die weten dat in het verhaal van iedere plant de groei van de gehele aarde besloten ligt” fragment uit Brida van de schrijver Coelho.

Projectvoorstelling in heel korte versie:
Een laagdrempelig landbouw- en vormingsproject voor achtergestelde families en kansarme individuen uit de stad die onder begeleiding een dag of twee op het agrarische platteland groenten en fruit verbouwen als voedselzekerheid tijdens een zes maanden durende ondernemingschapsvorming. De meer opbrengst wordt verkocht op de markt in de stad La Paz en de dorpen van de Altiplano (Andes hoogvlakte) en dient als investering voor een eigen duurzaam familieproject op maat. Het doel is meer bepaald de zelfredzaamheid en capaciteit te vergroten van de doelgroep om zo een structurele verbetering van hun levenssituatie te bereiken.


Projectvoorstelling in korte versie;


1/ PROJECTLIGGING
2/ DOELGROEP
3/ DRIE PIJLERS VAN HET PROJECT
3.1/ VOEDSELZEKERHEID
3.1.1- GROENTETUINEN
3.1.2- GEZONDE VOEDING
3.2/ VORMING EN KENNISOVERDRACHT
3.2.1 KENNIS OMTRENT LANDBOUWTECHNIEKEN EN VOEDING
VERGROTEN
3.2.2 WORKSHOPS ONDERNEMINGSCHAP
3.2.3 PERSOONLIJK GROEI STIMULEREN
3.3/ ECONOMISCHE ONTWIKKELING
4/ EXTRA STREEFDOELEN
4.1/ CULTURELE OVERLEVERING
4.2/ ECOLOGIE MET DE LOKALE GEMEENSCHAP
5/ PLANNING


1/ PROJECTLIGGING
Huaricana, waar het project zijn thuisbasis heeft, situeert zich in het westelijke deel van Bolivia, in het departement La Paz. De steden El Alto en La Paz waar onze doelgroep vandaan komt bevinden zich op 33 km, dat betekent (voorlopig) bijna twee uur rijden. De vallei is gelegen op een hoogte van 2800 meter en bijgevolg een stuk lager gelegen en warmer dan La Paz (3800m). Het is een landelijke streek met veel landbouwactiviteit. De verbindingswegen naar deze regio zijn nog niet optimaal. Zeker tijdens het regenseizoen is het ploeteren.


2/ DOELGROEP
Het project richt zich op kansarme families uit de stad maar ook op enkele verpauperde boeren zonder land, schoenpoetsers en kwetsbare jongeren. Met andere woorden gaat het aldus om families of individuen die tegen wil en dank ongeveer driekwart van hun inkomen moeten besteden aan voedsel. De opleidingcyclus zal een zestal maanden duren. Met een busje worden de families opgehaald en na een zware arbeidsintensieve dag weer thuis gebracht. In de praktijk zal er uiteindelijk maar een deel echt gemotiveerde mensen overblijven die ook daadwerkelijk bereid zijn zich in te zetten voor verbetering van hun leefomstandigheden en geloven in vooruitgang en ontwikkeling. Zij geven het voorbeeld aan de rest van de gemeenschap dat mits inzet en visie je stappen voorwaarts kunt maken.


3/ DRIE PIJLERS VAN HET PROJECT
3.1 Gezonde voedselzekerheid voorzien.
3.1.1 Groentetuinen
Het primaire doel van het project is zelfvoorziening in voedselzekerheid voor de gezinnen die in het project werken als hulp om het hoofd boven water te houden. We realiseren dit door middel van groentetuinen, naar analogie van de stadstuin, waar we variëteiten in groenten, fruit en kruiden produceren waarbij we de gigantische biodiversiteit van Bolivia als uitgangspunt nemen. De aanleg van kleinschalige irrigatiewerken moet het mogelijk maken om gewassen te verbouwen op de verdeelde perceeltjes. Diversificatie en rotatie van de teelten laten drie oogstcycli toe. Zodat je het hele jaar door –ieder gewas heeft zijn eigen cyclus – altijd iets te oogsten hebt. Overigens ontstaat het project mede uit noodzaak daar de voedselprijzen de laatste jaren de pan uitzwieren. Deze stijgingen treffen de armsten en kwetsbaarsten het hardst. De huidige nefaste oorzaken van die prijsstijgingen, voor zover we daar zicht op hebben, zijn onder andere;
-Prijsstijging van basisingrediënten, grondstoffen en energieprijzen.
-Vraag naar biobrandstof uit het westen waardoor boeren andere landbouwgewassen gaan telen (minder aanbod)
-Klimaatverandering (gletsjers verdwijnen -zelf waargenomen- en de malariamug is tegenwoordig steeds hoger actief) die klimaatsverandering is mede oorzaak is voor toenemende armoede.Omdat het moelijker geworden is om in te schatten wanneer het gaat regenen, wanneer het droog wordt, wanneer temperatuur gaat stijgen of dalen, gaat men op verkeerde momenten planten of oogsten. Op grote schaal zijn er frequente misoogsten. (minder aanbod)
Daarnaast zijn er de droogtes en overstromingen die volgens verschillende officiële bronnen enkel nog zullen toenemen in de volgende decennia in Bolivia.
-Internationale voedselspeculatie.
-Jarenlange verwaarlozing van het landbouwbeleid.
-Vele boeren telen in de lagere gebieden coca daar dit meer opbrengt (minder aanbod)
-Migratie naar de steden van plattelandsbewoners (minder aanbod)
-Geleidelijke stijging van het aantal inwoners in Bolivia (meer vraag)
-De interne politiek problemen en sociale onrust tussen de hoog gelegen provincies en de laag gelegen provincies mond uit in boycotten en prijsstijgingen. Dit schept kwetsbaarheid voor de regio in La Paz die grotendeels afhankelijk is van de lagere regio’s voor wat betreft de voedsel toevoer.

3.1.2 Gezondere en voedzaamere voeding
Doormede het beschikbaar stellen van voldoende groenten en fruit voor kinderen en volwassen van het project verbreken we het éénzijdige sobere voedselpatroon. De gevolgen van een voedzamer, gevarieerder en gezonder dieet zijn jullie wel bekend zoals bijvoorbeeld; sterkere weerstand en hoger afweersysteem,gezondere tanden, daling van kindersterfte, bevordert leerprestaties en concentratie kinderen, “Ze zitten te slapen en de leerstof gaat het ene oor in en het andere oor weer uit”, vertelde me een schooljuf deze week nog. Daarnaast zijn er door de globalisering veranderingen (meer suikers, vetten, fastfood…)opgetreden in het dagelijkse eetpatroon van de Boliviaan. Westers ziektes zoals hartkwalen,diabetes en obesitas zijn hier dan ook sterk in opmars. Zoals steeds zijn de minder kapitaal krachtige hiervoor kwetsbaarder daar deze producten goedkoper zijn.


3.2 Vorming en kennisoverdracht
De belangrijkste voorwaarde om geld te kunnen verdienen is kennis waarmee je iets kunt maken of doen waar iemand anders goed voor wil betalen. Vorming blijft dan ook de hefboom naar ontwikkeling.
3.2.1. Kennis omtrent landbouwtechnieken en voeding vergroten
Intensieve begeleiding, en technische assistentie bij het verrichten van de zware landbouw en agrarisch-ecologische productietechnieken -bewerken van de aarde, verbouwen van gewassen, onkruid wieden, organische bemesting - steeds met verantwoordelijkheden en plichten.
Educatief programma basiskennis over gezondheidszorg en voeding (nut, hoe gebruiken, lokale producten herwaarderen, kooktips,…)
3.2.2 Workshop ondernemingschap
Aangepaste training in algemeen ondernemingschap via workshops: prijsberekening (onkosten), marktoriëntatie, planning, productkwaliteit, investeren, eenvoudige boekhouding verkoop, commercialisatie, basistechnieken marketing, leren sparen
3.2.3 Persoonlijke groei stimuleren
Via sociale vaardigheidstrainingen de creativiteit stimuleren, zelfvertrouwen en eigenwaarde vergroten, positief zelfbeeld ontwikkelen,weerbaarheid opbouwen, en hen psychisch en emotioneel ondersteunen en aanmoedigen. Ook de natuurlijke rustige groene omgeving heeft een gunstig effect op de stadsmensen.
3.3/ Economische ontwikkeling
Door de aanwezigheid van de stad op 2 uur rijden is er een potentiële grote markt voor de verkoop van de producten. Met een busje kunnen we de goederen makkelijk transporteren. Tevens zal het busje dienst doen als rijdende winkel om zo de waren aan de man te brengen. Iedere participant van het project zal ook deelnemen aan de verkoop via een beurtrolsysteem en tijdens dit leerproces de nodige ondersteuning krijgen. In het kader van ons gezondheidsproject (zie pijler 1) zullen we daarnaast ook afgelegen en achtergestelde dorpen op de Altiplano en Andesgebergte bevoorraden met ons divers aanbod van fruit, groenten en kruiden. Weliswaar tegen een goedkoper tarief of in ruil voor andere voedselwaren. Het geheim van geslaagde ontwikkelingsprojecten is simpel; ze helpen mensen aan een inkomen. Wie voldoende geld verdient is immers niet meer arm. Het extra inkomen door de opbrengsten van de verkoop wordt geïnvesteerd in een persoonlijke kans, namelijk een eigen mini-project op maat. Hierbij refereer ik naar enige opportuniteiten, in de vorm van persoonlijke mini- projecten, die de schoenpoetsers met succes realiseerden. Een naaiatelier starten, rijbewijs behalen en werken als bus of taxi chauffeur, draagbare telefooncel zijn door gsm ter beschikking te stellen, een opleiding gaan volgen, minikrediet voor huisje (geen maandelijks huur meer), een lasatelier starten, een klein verkoopstalletje van eetgerief, enzovoort En ziedaar; het werkte, de mensen werden welvarender. Zonder al te veel in herhaling te vallen wil ik hier toch één feit benadrukken. Namelijk dat die investering, die ze nu zelf bewerkstellen als gevolg van hun eigen inspanningen en opofferingen door een deel van de opbrengsten van de verkoop te sparen, in combinatie met de opgedane vorming, ervaring en kennis, duurzame hulp is en hun levenstandaard verbeterd op korte- en lange termijn. Het positieve effect blijft bestaan lang nadat de hulp is gestopt. Als mensen eenmaal weten hoe het werkt kunnen ze het meestal wel verder zelf. Het initiatief werkt ook rechtstreeks in op de motor van de lokale economie en heeft door het multiplicatoreffect invloed op de situatie van vele gezinnen. Ik ga hier niet beweren dat mits hulp het in Bolivia plots allemaal rozengeur en maneschijn zal worden maar de Bolivianen hebben het potentieel en de bewonderingswaardige levenskracht om hun situatie te verbeteren mits ze de kans, de mogelijkheden krijgen op een beter toekomstperspectief. Want armoede is niet alleen een schromelijk tekort aan voedsel of gebrekkige medische mogelijkheden of bad luck…nee het is vooral een gebrek aan kansen en een gevoel van schaamte. Daarom is hulp in een onrechtvaardige wereld van wezenlijk belang
Het andere deel van de opbrengsten via de verkoop worden aangewend om de gemaakte kosten te dekken alsook om te investeren in nieuwe zaden en materiaal om het project zo deels zelfbedruipend te laten functioneren op middellange termijn zodat eveneens volgende groepen mensen kunnen worden opgeleid.


4. EXTRA STREEFDOELEN
4.1 Overlevering Cultuur:
Sumakamañna draagt de traditionele waarden, tradities,gebruiken en cultuur als onderdeel van het dagelijkse leven hoog in het vaandel. We willen dan ook een harmonische plek zijn waar we ruimte creëren voor de overlevering van hun traditionele cultuur, waarden en normen, gemeenschappelijkheid, rituelen, ceremonies en hun spiritueel kosmocentrisch wereldbeeld (dat de hele natuur is doordrongen van leven en dat alles harmonisch met het andere is verbonden o.a. geestelijke entiteiten en natuurverschijnselen) Elementen die in de stad onder druk staan. De interacties en het onderhouden van de banden met de dorpen is essentieel willen we de kloof en spanningsveld tussen de modernere stad en het traditionele platteland (of binnen de families) overbrugbaar houden. De wederkerigheid (of tampu in het Aymaras) die binnen de inheemse cultuur altijd zo belangrijk is geweest ’vandaag help ik jou, morgen help jij mij’, wordt mede door het discour van President Evo Morales even vergeten want doordat hij continu de inheemse rechten benadrukt treedt er een soort averechts effect op.
4.2. Ecologie met de lokale plattelandsgemeenschap
Het werk gebeurt op organische wijze dus zonder giftige chemische bestrijdingsmiddelen of pesticiden maar met schonere productie methoden. Zonder te pretenderen geheel biologisch en ecologisch te produceren. Daarnaast bestaat het idee om met de lokale plattelandsgemeenschap samen te werken inzake de grote hoeveelheid afval die overal rondslingert door middel van het inzamelen van plastic flessen die we nadien met ons busje naar de stad vervoeren. De recyclagevergoeding wordt opnieuw geïnvesteerd in een gezamenlijk project dat de ecologie van het dorp ten goede komt. (nog nader te onderzoeken)
Hierbij aansluitend wil ik nog aanstippen dat de samenwerking ook de uitwisseling van praktijkervaring en informatie inhoudt . Want wegens de massale migratie naar de stad dreigt namelijk een schat aan praktische kennis, die men in de loop van eeuwen heeft opgebouwd, over hoe men in de gegeven omstandigheden het best boert, teloor te gaan. Daarnaast zullen sommige vormingsactiviteiten ook opengesteld worden voor de lokale plattelandsgemeenschap.
5/ PLANNING:
De toekomst van het project staat bol van uitdagingen…stap voor stap zullen we ze aangaan. In België hebben wij een hogemate van controle over ons leven, er gebeurt zelden iets onverwachts waar we niet direct een antwoord op hebben. In Bolivia is echter weinig controle over de dagelijkse gebeurtenissen daarom is plannen hier niet eenvoudig. Je wordt dan ook gedwongen om in het nu te leven. Behalve het heden is het verleden in de Andescultuur ook heel belangrijk. Denken in termen van ontwikkeling is binnen dat kader niet vanzelfsprekend.
2011…(pilootjaar) aankoop terrein, aanschaf materialen (werktuigen/gereedschap),zaden,schuurtje
2012…aankoop tweedehands busje (een must)
2013 …implementatie groentekassen
2014…waterzuivering (riet,…)
2015…zonnepanelen (onder voorbehoud)
(Als we in de toekomst per toeval op een Inca-goudschat stoten bij het bewerken van de grond of één of andere Bill Gates kloon een deel van zijn fortuin ter beschikking stelt dan gaan we in het project ook therapeutisch werken met de lijm-verslaafde straatkinderen met als doel hen te laten afkicken gedurende een periode van 4 maanden .)

Ben jij, liefste lezer, een planter, en net als ik ook overtuigd van dit kleinschalig project aarzel dan niet om ons financieel te helpen met de onvermijdelijke kosten voor de benodigdheden bij de opstart van het project Sumakamana en de jaarlijkse uitbreidingen ervan. Stuur deze pagina gerust door naar mensen die je denkt ook bereid te zullen zijn om ons te steunen. De kans dat zovele gezinnen hun lot in eigen handen nemen en de hoop op een betere toekomst mogen we niet opgeven. Dat woord waar de pseudo-intellectuelen zo ironisch over doen, omdat ze het zien als synoniem voor:’iemand een rad voor ogen draaien’. Dat woord dat door regeringen zo wordt misbruikt, omdat ze willens en wetens beloftes doen die ze niet waar kunnen maken en waardoor ze mensen nog meer kwetsen.Dat woord dat als enige overbleef in de mythische doos van Pandora. Aan die hoop en toekomst van zovele gezinnen denk ik terwijl ik nu naar buiten kijk, naar de grandioze besneeuwde Andesbergen en een hemel die in een uitzonderlijk transparant blauw kleurt. Maar laten we wel wezen, enkel hoop als strategie om een rechtvaardige wereld dichterbij te brengen is hetzelfde als kanker bestrijden met een ietwat naïef soort Amerikaans denken (Yes, we can!). Zodoende stop ik met bazelen en begin vastberaden te zaaien, al claimen we niet de wonderformule in pacht te hebben.

Dit gezegd zijnde dank ik je voor je aandacht.
Liefs,
Federico

De III projecten: Deel 2: Wawautas en vier mooie jaren.

"Ik ben ontzettend  trots op de 207 kinderen die hier de voorbije jaren de revue passeerden" vertelde de verantwoordelijk van Wawautas me met hartverwarmende passie.  Trots van de oudste tot de jongste; volmaakt en onvolmaakt maar vooral helemaal zichzelf; stotteren, brabbelen, lispelen, hakkelen, struikelen, klauteren, vallen en opstaan, verzien, bijzien, klein, groot, dik, broodmager, praatzucht, huilbuien, platvoeten, appelwangen, knotsknieën, slungelachtig, dikke billen, scheve tanden, klitterig haar, pretoogjes, kleine en grote défaults, -ieën en ismen, snotneuzen, kakbroeken, timide, fel, angstig, grofgebekt, agressief, poeslief, hysterisch, lachbekken, slaapkoppen, zeurkousen, pestkoppen, tuttebellen, liegbeesten, grapjassen, mopperpotten, vechtersbazen, engelen en bengels, briljantekoppen, dom, lui, blij, stout, charmant, overactief, handig, slordig, slonzig, slechte punten, gaten in hun broek, zonder kousen,...allen met talenten en gebreken aldus.
Het kleinschalige Wawautas is al die jaren een omgeving waar ze al spelenderwijs nauwgezet pedagogische aandacht krijgen en hun motorische, sociale en taal vaardigheden gestimuleerd worden met positieve aanmoedigingen.  Er wordt hun aangeleerd om hun handen te wassen, tanden te poetsen en sommige krijgen er -uit pure noodzaak - een volledige wasbeurt met zeep.  Een thuis waar ze een gezonde en gevarieerde warme maaltijd krijgen alsook fruitige tussendoortjes.  Een veilige haven waar ze niet blootgesteld worden aan de gulle gloed van de zon of de koude op straat in een kartonnen doos naast de mama die haar producten amper aan de straatstenen kwijt raakt.  Een warme liefdevolle plaats waar rekening gehouden wordt met het kind en ze niet het kind van de rekening zijn. Een plek waar  de culturele eigenheid van kosmopolitische levensvisie  een plaats heeft en waarden als Apthapi (delen) of Ayni (vandaag help ik jou en morgen jij mij) aangeleerd worden.  Ook besteden ze aandacht aan de indigo talen als zijnde het Aymara en Quechua.  Een centrum waar het steeds een flexibele va-et-vient is van kinderen en moeders maar waar de ontmoetingen zich niet beperken tot vluchtige begroetingen.  Het gezin -veelal één ouder gezinnen - worden betrokken en ondersteund bij de opvoeding. We nemen hun verantwoordelijkheid niet af, integendeel zou ik durven stellen .  Het hoeft geen betoog dat het weinig zin heeft om enkel aan de ontwikkeling van het kind te werken wanneer de thuissituatie geen evidentie is, waar gewelddadige conflicten zich opstapelen, alcoholisme en drugs diepere emotionele problemen veroorzaken en een gebrek aan middelen hun zelfbeeld, zelfvertrouwen en weerbaarheid ernstig aantasten.  De totale aanpak of integrale visie is ontzettend belangrijk tijdens deze cruciale leeftijd van het kind in kwestie.  Ook is het soms een plaats voor gezinsleden om hun hart te luchten , als toeverlaat.  Onderschat de impact hiervan niet.  Het staat buiten kijf dat opvoeding en vorming een basis van vooruitgang zijn.

Vieren jaren zijn verstreken sinds we vol vuur en met grote wilskracht het gebouw verbouwde met de hulp van enkele schoenpoetsers met het stellige voornemen om het tot een integraal preventie- en vormingscentrum van te maken voor families voor wie elke rimpel in de conjunctuur een tsunami in het huishoudbudget betekent.  Dat het niet bij het zoveelste voornemen is gebleven is onomstotelijk een voldoening daar de weg naar de hel al genoeg geplaveid is met goede voornemens.  Nergens lijkt dit meer waar te zijn dan in de sector van de ontwikkelingsamenwerking.   We bereikten tot heden positieve resultaten weliswaar niet altijd tastbaar of omzetbaar in cijfers.  Onlangs kwam ik de moeder tegen van Maria (4 jaar ondertussen) die me uitbundig en met fonkelende ogen vertelde dat mede dankzij Wawautas ze erin slaagde om een drie jaar lange opleiding te volgen met als gevolg een veel beter betaalde en interessantere baan.  Ook de samenwerking met het "centra de capacitacion a la mujer" stelt moeders in staat een drie maanden durende beroepsopleiding te volgen terwijl hun kinderen naar Wawautas gaan.  Eveneens leverde de samenwerking met een lokaal ziekenhuis tot resultaten.  Het is een frustratie te merken dat het aanhalen van samenwerkingsverbanden in de praktijk van de wereld van de duizenden NGO's klaarblijkelijk een moeilijke opgave blijkt.  Iedereen werkt er in zijn eigen hokje en ego's en imago's staan samenwerken in de weg.  Nochtans betekent dit per slot van rekening kansen missen op vooruitgang.

Vanzelfsprekend is het echter geen  4jaren van langgerekte lofzang noch alle dagen rozengeur en maneschijn om de boel draaiende te houden en de doelstellingen dag in dag uit te bereiken in een ontwikkelingsland.  Zo vinden in praktijk de vormingsmomenten en informatievergaderingen voor de ouders over diverse thema's  die hen aanbelangen of de uitwisseling van ervaringen, schaarser plaats dan we zouden willen.  
Het centrum heeft nu noodgedwongen , zij het tijdelijk, de deuren gesloten omdat de eigenares van het gebouw dat we ter beschikking kregen er heden een andere -lees lucratievere - bestemming wenst aan te geven.  De investeringskosten die we erin maakten worden ons zoals vooraf afgesproken grotendeels terugbetaald. 

Al voel ik me met huid en haar verbonden met het project dit is het moment van mijn exit.  Dit betekent meer dan langzaam de geldkraan dichtdraaien.  Afronden betekent gaandeweg investeren in mensen en in de organisatie zodoende ze zelf de activiteit kunnen voortzetten.  Daarin slagen is een niet evident objectief.  Het is algemeen geweten dat het duurzaam beëindigen één van de meest kwetsbare punten is van kleinschalige hulpprojecten.  Wie jaar in jaar uit donorgeld krijgt, raakt daaraan gewend.  Niet omdat hij lui is, zoals tegenstanders van de hulp al graag karakteriseren, maar omdat dat kennelijk de makkelijkste weg is.  Er moet nochtans altijd geld bij, zo ook in België het geval is bij opvang- en onderwijsprojecten.  Je bent grotendeels afhankelijk van subsidies van wie die ook moge komen (overheid, sponsors,..)
Met de gelden die we terug betaald krijgen van de eerdere investeringen gaan ze nu opzoek naar een nieuwe geschikte locatie.  Het materiaal is voorhanden en de uitvoerder is razend enthousiast om door te gaan. Alsook wachten de gezinnen met ongeduld tot de deuren terug open gaan. Wawautas zal aldus verder bestaan, zij het dat de noodzakelijk betalende groep een groter deel van de populatie zal uitmaken en de allerarmste een ietwat kleiner deel dan tot heden het geval was.  Het is de enige haalbare manier om het project op eigen kracht in stand te houden door de lokale bevolking.  Ik ben van mening toegedaan om liever deze formule te hanteren dan helemaal niets of de optie van blijven doneren en er een nieuwe groep hulpverslaafden van te maken.
Uiteraard, dat moet ik toegeven, is het persoonlijk loslaten niet makkelijk, niettemin geeft het me op een danig ongedwongen manier het geruststellende gevoel, te weten dat het project in goede handen wordt achtergelaten. 
Dit project was zonder meer onmogelijk en onbestaande zonder jullie onvoorwaardelijke steun, al is dit een understatement.  Andermaal 'Gracias'.

liefs
F.

Next time, deel drie van de projecten, het reilen en zeilen van het tuinbouwproject Sumakamaña

PS en voor diegene die het weten willen... ik stel het hier uitstekend.  Ciao-ciao

Zonder woorden.

In de rechterkolom onder de rubriek fotos fré HIER BRANDT DE LAMP kan je een reeks fotos bekijken van mijn fietstocht door Mexico, Belize, Guatemala, El Salvador, Honduras, Nicaragua, Costa Rica, Panama, Colombia en Ecuador.
Ook al mag het gezegde luiden dat een foto meer zegt dan 1000 woorden...voor mij geeft het nog geen duizendste weer van mijn avonturen, geloof me maar.

liefs,
fré

De III projecten: Deel 1 De schoenpoetsers en de heilige huisjes.

In volgende 3 blogteksten zal ik jullie berichten over de stand van zaken van de projecten, zijnde; Wawautas(het kinder-en vormingshuis), Sumakamaña (het tuinbouwproject) en Alpra (het schoenpoetsersverbond).

Een veertigtal zelfstandige leden maken tegenwoordig dienst uit van het onafhankelijk schoenpoetsers collectief "Alpra".  Tijdens de maandelijkse vergaderingen worden afspraken gemaakt, inbreuken tegen regels bestraft, noden verholpen, persoonlijke vreugde en verdriet gedeeld,... In het verleden slaagden we erin om enkele jongeren terug naar de schoolbanken te krijgen en aantal volwassenen aan een andere, betere job te helpen.  Tevens blijven de samenwerkingsverbanden met een ziekenhuis en de stadsdiensten voortbestaan.  Door hun herkenbaarheid op straat -dragen allen hetzelfde mouwloze overjasje - en de daaraan gekoppelde afspraken (geen alcoholmisbruik noch lijmsnuiven tijdens het werken) - krijgen ze inmiddels meer respect van de Paceños, de inwoners van La Paz.  Hun werk als schoenpoetser wordt eveneens meer en meer als een volwaardig beroep aanzien.  Doch discriminatie blijft een probleem.  Zo gebeurde het al meermaals dat een politieman opduikt, maar dan aarzelend een stapje terug zet als hij in het oog krijgt dat ik met sympathie met hen in conversatie ben.  Zodra ik de rug gekeerd heb worden de gasten op norse toon verdreven waarbij soms brutaal geweld  aan te pas komt.  Samenscholing van schoenpoetsers en straatkinderen wordt in het centrum niet geduld.

Anno 2012 willen we 2 nieuwe zaken realiseren.  Ten eerste is er het mini-hulpfonds, om kleine reparaties te volbrengen aan hun woningen -lees veelal krotten- .Dat kan gaan van simpel weg een raam te herstellen, een lek te repareren tot een waterleiding aan te brengen.   Kortom, kleine ingrepen die een grote impact hebben op de leefomstandigheden en gezondheidstoestand van hen en hun familieleden maar door een gebrek aan middelen op de eeuwige baan worden geschoven. Zelf staan ze in voor 33% van de kostprijs.

Het tweede objectief is het tot standbrengen van een samenwerking met Cif, een gezonheidscentrum dat aan gezinsplanning en preventie doet alsook anti-conceptie middelen ter beschikking stelt.  Een gevoelig thema waar nog steeds enige taboe rond bestaat.  Let wel , het gaat hier om ongewenst zwangerschappen te verhinderen en de nadruk ligt op de autonomie (zuivere keuzevrijheid) van de stellen, zeg maar vrouwen, die geen monosyllabische hakkelende simpele zielen zijn.   Uit gesprekken blijkt dat de stellen vooral een betere toekomst wensen voor hun kinderen, geen straatbestaan, geen dagelijkse armoede. Hun geschiedenis is geen schoolbord vol rekenfouten waar je even een natte spons overheen kunt halen doch voor hun kinderen willen ze betere kansen op een volwaardig bestaan.

Van waar deze keuze. De excessieve bevolkingstoename in La Paz en El Alto neemt gigantische proporties aan.  Net als in veel ontwikkelingssteden komen nieuwe erbarmelijke krotten dagelijks als paddenstoelen uit de grond.   Al is de dichtbevolktheid van een gebied op zich geen reden van armoede (zie Monaco, Japan) echter wel wanneer de bevolkingsgroei hoger is dan de economische groei, waardoor het inkomen per capita daalt.   Armoedebestrijding is dan vrijwel onmogelijk als men niet de bevolkingsgroei afzwakt.  Anders zijn onze goed bedoelde acties als het stoeltjes verschuiven op het dak van de Titanic.  Een te sterk groeiende bevolking zorgt voor voedselschaarste, een schromelijk gebrek aan scholen, gezondheidszorg, ongebreidelde ziektes, precaire infrastructuur, te kort aan drinkwater, onvoldoende jobs...en een weinig toekomst.  De geschiedenis leert ook dat in dergelijke omstandigheden (gewelddadige) conflicten niet uitblijven.  Het gegeven dat veel kinderen later op je oude dag voor je zorgen blijkt in de steden ook steeds minder te werken, het individualisme neemt toe en voor vele ouderlingen dreigt verwaarlozing.

Het is dus een veelvoud aan win-situaties; voor de moeders (minder kans op sterfte op het kraambed en meer kansen zich persoonlijk te ontplooien), voor de kinderen (een beter leven; voeding, onderwijskansen verbeteren naarmate gezinnen kleiner worden) voor het land (een immense besparing van sociale uitgaven) voor het milieu /de natuur.  

Over dit laatste wil ik toch nog even het volgende benadrukken.  Dat de ecologische draagkracht en rek van de planeet het moeilijk krijgt lijkt me duidelijk; uitputting van natuurlijke hulpbronnen, bedreiging van de biodiversiteit, ongewenste ecologische effecten, en ga zo maar door... Maar is het niet onze ecologische voetafdruk, onze onophoudelijke overconsumptie die alle perken te buiten gaat dat hier grotendeels verantwoordelijk voor is.  Volgens de meeste wetenschappers staat dit buiten kijf. Zo is 7% van de wereldbevolking (wij dus) verantwoordelijk voor 50 % van alle CO2 uitstoot terwijl de armste helft van de wereldbevolking amper 7% produceert van alle broeikasgassen (co2).  De landen waar de bevolkingsgroei doorgaat dragen aldus het minst bij tot de problemen maar dragen tot overmaat van ramp wel het leeuwendeel van de dramatische gevolgen, een bittere ironie, die elke verwachting dat het leven rechtvaardig is logenstraft.  Een strop temeer rond de hals van deze bevolking.  Natuurlijk brengen ook zij schade toe aan het milieu met onduurzame praktijken om te overleven en bij een bevolkingsstijging zal dit enkel toenemen.

Ik ben geen pessimistische doemdenker en doe niet mee aan de nieuwe psychose van schuldcomplex waarvan mensen moe worden.  Al zeg ik liever, niet blind zijn voor de realiteit, maar de realiteit ook niet lelijker maken dan ze toch al is.  Het milieu kan deze miljarden mensen aan (wat niet wil zeggen dat het wenselijk is) maar dan moeten we onze overconsumptie patronen drastisch veranderen, dan moet er een eerlijke verdeling komen van de welvaart en voedsel tussen arm en rijk,  dan moeten we meer in kringlopen leren denken en hopen dat er snel de nodige duurzame  technologische innovaties komen en doorbreken.   Hoe je het ook draait of keert, we zijn geen outsiders, liefste lezers.  We zitten aan het stuur , als consument, als kiezer, als individu.

Volgende keren meer over de andere projecten Wawautas en Sumakamña.

Liefs

 Fré 

en voor diegene die het willen weten het ga me hier uitstekend.

ps ter info:

jaar 0 - 300 miljoen mensen leefden op onze aardbol

jaar 1800- 1miljard

jaar 1960 - 3 miljard

jaar 2010 - 7 miljard

jaar 2050 - 10 miljard prognose bij business as usual

nadien - gaandeweg een daling

Nog even geduld voor meer fotos!

La Paz andermaal.

Wat als de klik er niet meer is, wat als er pijnlijke stiltes vallen of, erger nog, wat als de nieuwsgierigheid naar elkaars leven en denken is vervlogen?  Dan volgt er die eerste blik, en - gelukkig meteen ook - de eerste lach.  Oef, gaat er door mijn hoofd. Afstand in tijd en ruimte hoeft de facto geen afstand tussen amigo's te betekenen. Toch niet bij ons alleszins.  Met ons bedoel ik Juan Luis, vriend,  medebeheerder en uitvoerder van de projecten en mijzelf.  Het is prettig meteen weer te weten waarom je elkaar zo graag mocht en wat de een  vergeten is -vooral ik dus - vult de andere moeiteloos aan.  Na de eerste ping-pong dialogen volgen prompt de clichés; " Het voelt alsof het gisteren was" -en zo is het ook- en vervolgens de persoonlijke ontboezemingen.  Maar al snel wisselen we veelbelovende nieuwe plannen en ideeën uit betreffende de projecten.  Hierover later meer.  Ik voelde meteen weer die tomeloze hartverwarmende gedrevenheid en hetzelfde vuur dat we delen voor dat innie minnie pinnie doel.  Die combinatie van durven dromen, er hard voor gaan, passie en het vertrouwen dat het kan.  Natuurlijk zijn er bijwijlen twijfels, is er steeds die aanwezige kritische blik en moet er bijgestuurd worden al dan niet drastisch.   Het is dezelfde audacity -stoutmoedige onverschrokkenheid - die ik had bij aanvang van mijn fietstocht.  Weten en aanvaarden dat shit happens, dat je niet alles in de hand hebt maar dat je altijd verder moet kijken dan de onmogelijkheid van het moment.   Ja, ik mag dan al opzoek gaan daar waar de grens ligt toch ben ik tevens verantwoordelijk, pragmatisch en voorzichtig, zoveel conservatisme zit er nog in mij.  Ook al leef je tijdens zo´n tocht dichter bij je instincten, je intuïtie, het weerhield me niet voor de nodige stupiditeiten.   En laat ons wel wezen soms kruip je door het oog van de naald.  Als je al je comfortzones achterlaat, zet je stappen in het onbekende -en een mens komt wat tegen - maar net dat onverwachte kriebelt mij; die nieuwsgierigheid, de honger om te ontdekken, te begrijpen, de fysieke uitdaging.  De dag  dat ik niet meer de levensvreugde en het verlangen heb om de wildste dromen te proberen uit te voeren zal ik absoluut iets anders moeten gaan doen. Maar ik dwaal eens temeer danig af.  Wat ik enkel zeggen wil is dat het geweldig fijne momenten zijn om iedereen terug te zien in mijn tweede vaderland Bolivia.   Al mis ik jullie allen ook een beetje.

Genoeg gezwets, tijd voor actie!

Liefs,
Fré

...en van de foto´s van de fietstocht wordt werk gemaakt...dat is voor de volgende keer. 

Geen berg te hoog!

"Dat is dan 43 dollar". Ik was verbijsterd. "Ik hoef de kamer niet te kopen " legde ik nog uit. "Ik wil slechts een bed voor één nacht." Het was reeds laat en de enige overnachtingsplek in de weide omgeving.  Het werd dan maar bivakkeren in mijn tijd ondanks de koude, Siberische kou.   Ja, liefste lezers, zo is dat ´s nachts in het hooggebergte.  Een nacht vol miljoenen sterren aan een strakke hemel van beloken purper.  Ik sliep er een onrustige slaap dis je krijgt als je lichaam stil is en uitrust behalve je lijf dat de hele tijd trilend zegt " Waar is het warme donsdeken, verdomme" "Hé Fré, luister naar me, waar is VERDOMME het warme deken."  Wie Colombia en Ecuador wil doorfietsen botst op die ; enorme, immense, ontzaglijke, forse, gigantische, titanische, onmetelijke, reusachtige, forse, majestueuze bergen.  Harde noten om te kraken maar van een bovennatuurlijke schoonheid evenwel waar Andesarenden  - en valken nog van bestaanszekerheid genieten.
Ik klom er en klom er, almaar hoger, haarspeldbocht na haarspeldbocht over bergroutes die zich in eindeloos bochtenwerk aan elkaar rijgen. De woeste hellingen leken soms op voorhistorische dieren, okerkleurig en gepolijst of ruw verweerd door regen en wind.  Plechtstatige sparren, gelijkmatig van bouw, stonden aanvankelijk tegen de rijzende bergwanden op.  Nadien slechts een paar cipressen en eucalyptus bomen.  En tenslotte enkel nog ruige rotsen.  Opzij hingen langgerekte mistbanken onbeweeglijk voor de steile hellingen en mistflarden golfden over de weg.  Terwijl verderop een witte wolkenmassa op de bergen lag.  Onder mij kronkelde de lus van de weg waarlangs ik gekomen was naast de indrukwekkende kliffen en een woest kolkende beek.  Deze laatste , als nog niet veel meer dan een rotsbedding vol keien waarover ijskoud water gorgelde en meanderde als door de lasso van een Gaucho die naast zijn prooi grijpt.  Ik bad dat er geen tegenligger de helling af zou komen op deze doorgaans smalle wegen.  Maar daar hoefde ik me weinig zorgen over te maken, want vanzelfsprekend was geen mens in heel Amerika zo debiel genoeg om deze rammelende smalle weg te nemen.
Klimmen is rustig klauteren op klein verzet, hijgend peddelen op souplesse met veel wilskracht, worstelend afzien tegen de kwelduivels van berggeesten.  Klimmen is een verslavende marteling als een kruisweg zonder eind.  Klimmen is vooral levenslustig genieten van elke gewonnen meter.  De toppen van de cols boden me spectaculaire panoramische uitzichten alsof je over het dak van de aarde heenkwam.  Het was zo veelomvattend dat gedachten te kort schoten en moesten passen.  Een visueel orgasme,waarbij ik algauw in een romantische coma verzonk waaruit geen ontwaken meer mogelijk leek.  Het gevoel van het grote niets dook op en de stilte om me heen voelde als een zacht donzen deken. Na zo'n hardnekkige lange klim volgt een zalig deugddoende en duizelingwekkende afdaling over onheilspellende kurkentrekkerbochten. Ja, dat is het voordeel van bergen.  Dergelijke taferelen van klimmen en dalen, op en af, omhoog en omlaag herhaalde zich meermaals per dag.
Een euforisch wonderlijk gevoel in mijn buik kriebelde wanneer ik goed gemutst de evenaar over fietste.  Bovendien bereikte ik een niet veel later -trots als een pedaalridder - mijn fietseinddoel Quito (hoofdstad van Ecuador) na 6124 fantastische kilometers waarover ik merendeels enkel lyrisch kan zijn.  Ik prijs me dan ook heel gelukkig.  Het is alsnog niet afgelopen want na het trappen volgen nu 3 maanden van werken te La Paz, Bolivia om de ontwikkelingsprojecten aldaar verder te sturen.
Hoe hoog de bergen der armoede en ellende ook moge zijn weet ik dat we samen deze tevens kunnen overwinnen; trap voor trap, stap voor stap en soms ook op en af.     Weet maar zeker dat we er weer vol voor gaan...geen berg te hoog!

liefs
f

De val

En dan lig er opeens.  Pardoes de grond op.  O holy shit! In de modder nog wel tengevolge wegenwerken die de zwaar gelittekende baan glad maken.  Uitgeleden doordat een driest inhalende motobestuurder me de pas afsneed. 

Auw!   Ik schreeuw een kreet zoals Tarzan die een liaan mist.   Eerst doet het duizelende hoofd zeer en ben ik een ietwat in de war, weliswaar beseffend wat dit betekende, maar nog niet in staat om het te verwerken.  Deze pijnflits is echter van korte duur.  Na een poosje check ik voorzichtigheidshalve eerst mijn hoofd op de tast.  Dat blijkt nog goed te zitten op het lijf.   Ook is het wegdek niet bezaaid met tandenbrokken.  Ik slaak een zucht van opluchting.  

Vervolgens de schade elders aan het lijf peilen.  Nog steeds liggend analyseren de hersencellen of mijn ledematen nog naar behoren functioneren.  Dat valt al bij al mee.  Althans niets gebroken en een breuk voelt waarschijnlijk erger aan.  Daar heeft dit lichaam geen ervaring mee.   De heup is pijnlijk en koud aan het worden.  Logisch, liggend in de modder.   Is opstaan al een overweegbare optie?

Van de benen ligt het rechter ook in de modder onder het gewicht van een geladen fiets, het linker is daarentegen over de stang gekruld.   De schoen met daarin vermoedelijk mijn voet zit nog in het klikpedaal.  Klikkerdeklik, het komt met gemak los.  Opstaan moet ondertussen kunnen.

De rechterhand graait naar steun om het oprichten te vergemakkelijken.   Auw!, dat doet meer bepaald pijn aan de pols.  Dan maar de linker om hulp vragen.  Die is daarentegen onmiddellijk bereidt.  Een volgende pijnscheut komt van de heup die beroerd aanvoelt. Na veel vijven en zessen sta ik overeind naast de fiets.   Het besmeurde vehikel ligt te wachten op de keurdende blik van de schade-expert.  Welnu, de rapportage valt reuze mee.   Enkele nieuwe krassen die in de lak een spoor getrokken hebben.  Ach, daar kan ik ondertussen al wel mee leven.  Het versnellingsapparaat is van de schrik in een vreemde combinatie gesprongen.  Klikklik en dat probleem is ook van de baan.  Als ik de kledij in oogschouw neem merk ik een scheur in de broek en ligt alles onder een vieze smurrie.  Een regelrechte janboel.  Dat is een klusje voor de avond.

De adrealinestorm in het bloed zorgt ervoor dat ik het eerstvolgend dorp bereiken kan.  Tijd voor de gedetailleerde nacontrole onder de douche -dit wil zeggen, koud water sijpelde uit een buisje in de muur op mijn lichaam-.  Een veelzeggend purperrood, blauw en geel kleuren de heup al.  Ook de bil kondigt verkleuring aan.  De pols, die zwelt lichtjes.   Schrammen worden ontsmet en bebloede wonden worden kunstig beplakt met pleisters.  Het gesleur van het gewicht van het ehbo-doosje tijdens mijn tocht heeft dan toch zijn nut gehad. 

Het verdere gevolg daags nadien was een oervervelende stramheid en een parade van bekkentrekkerij en verkrampte poses.  Gelukkig zorgde de wenteling van het rad van Fortuna voor een voornamelijk dalende rit.  Over het stijgende gedeelte -het hooggebergte, de Andesketen - shrijf ik een volgende keer meer.

liefs,

van een in leven en welzijn gelukkige fietser

 

De zorgen van de fietser

Tenzij je wielrenner bent denk je waarschijnlijk om iets grappigs bij " de man met de hamer".  Welnu, het is geen nieuw komisch figuurtje uit een tekenfilm alswel een hongerklop waardoor je amper nog vooruit raakt.  Dat het überhaupt mij overkwam -ik sois-dissant de man met talloze ervaring- . Zo'n onwaarschijnlijke randdebiel kan ik toch niet wezen dat ik te weinig had gegeten of gedronken onderweg. En toch, ik had duidelijk prijs.  Uitgerekend nog wel op een klim als een niemendalletje.  Je kunt liften fluisterde een boosaardig stemmetje diep vanbinnen. "Toe, toe" klaagden de zenuwcellen in mijn benen.  "Stoppen!" zeiden mijn hersenen en mijn spieren zanikten om een dosis suikers.  Met horten en stoten probeerde ik behoedzaam verder te trappen, dit tegen beter weten in en in een ultieme poging om het tij alsnog te keren.  Mijn gezicht werd roder en roder bij iedere pedaalslag.  Doch, de muiterende maag luisterde niet naar mijn wil en noopte me tot een pauze om te herstellen.  Ik kreeg zowaar een kalebas van een onbekende passant aangereikt waarin zich een goedje bevond op basis van maïs.  Terug in het zadel zette ik, min of meer als vanouds, verder koers richting zuiden, een hete en steeds hoger klimmende zon tegemoet.
De bekommernissen van een fietser zijn talrijker dan je denken zou. Eten, veel drinken, een dorp zonder winkel, een haperende rits van een fietszak, het trachten proper en fris krijgen van kleren die de zilte stugheid van stof bezitten die doortrokken is geweest van zweet opgedroogd in de zon en opnieuw doortrokken is geraakt, genoeg geld in de juiste munteenheid bezitten, ...   Het weer is een andere zorg; zon betekent petje op, insmeren en drinken, tegenwind is afzien en hard trappen: Betreffende regen daarentegen kan ik voorlopig kort zijn daar ik er onderweg nog maar drie uren last van had.  Weliswaar een bui waarbij de hemel een wc leek die voortdurend werd doorgetrokken.  Bezorgdheid  is er tevens voor de diverse kleine mankementen die de fiets vertonen tengevolge de lamentabele toestand der wegen.  Auto's zijn er onbetrouwbare artikelen, de weg zo mogelijk nog onbetrouwbaarder en schijnt er plezier in te scheppen je in kuilen te werpen of uit balans te brengen.  Een nieuw mateloos enerverend geratel aan het versnellingssapparaat, een kapotte spaak, een zoveelste lekke band, een knellende rem waardoor ik als amateuristische prutser al eens aan mijn stalen ros moet sleutelen -lees, foefelen en chipoteren -.   Ook is het steeds uit de doppen kijken voor andere weggebruikers waarbij de kamikaze bussen de trieste troon spannen van meest gevaarlijke.  Al mag er nog een grote sticker van Jezus op hun achterraam  kleven.  Soms ook ééntje van El Ché of van een naakte vrouw die sensueel haar haren naar achteren kampt.  Dit laatste kan ook een gevaar vormen voor een verstrooide mannelijke fietser.  Bij de zwaar gehavende vrachtwagens is het vooral zaak om je mond te sluiten als de vuurspuwende uitlaten met indrukwekkende  uitbrakende donkere rookpluimen voorbij daveren.
Of wat gedacht van de bordjes in cafés waarop je leest "Gelieve uw wapens af te geven".   Hierbij hoeft geen verdere uitleg. Trust the locals , nietwaar.  De toegangsdeuren van de veelal gore kamertjes waar ik overnacht worden zelden afgesloten of ik ontvang een hangslotje dat geen Brusselaar rond zijn krotfiets zou durven doen.      De koten die ik dus meestal uitkies om te slapen hebben twee zaken gemeen; ze zijn smerig en economisch goedkoop.  Om welke reden dan ook hebben de muren een mosgroene tint, een kleur die je veelal in ziekenhuizen tegenkomt.  In het vertrek bevinden zich gewoontegetrouw een bed, een houten doorleefde stoel, een rotsschilderij van remsporen en een haperende luide ventilator.  Liever dit laatste dan het andere geluid van de buren die van bil gaan.  En verder is er hoegenaamd niets..o ja, de geur natuurlijk, een verbijsterende zurige wrange stank.  Soms is de kamer zo klein dat ik de gang op moet om me te kunnen keren.  In de categorie hinderlijke loslopende dieren staan de grommende tandenknarsende monsters, de keffers, happers en hijgers nog steeds met een topnotering op de eerste plaats, kort gevolgd door de deerniswekkende insecten.  Vervolledigen de top vijf; de mierenkolonies, de kakkerlakken en de vogel die het zo nodig vond om mijn fiets te beschijten.  
Fysiek sta ik messcherp en verkeer ik in een uitstekende conditie.  Soms is het trappen noeste arbeid en andere keren is het spielerei en trap ik volkomen in de boter. Of zoals de coureurs het zo simpel kunnen verwoorden " Vandaag had ik goede/slechte benen"  Kleine kwaaltjes zijn er onder de vorm van irritante zweertjes op onaangename plekken of tsunami's en moessonstormen die af en toe opsteken in mijn darmen.  Om de knieperikkelen niet te laten verergeren zijn rek-en strekoefeningen bij het op- en afstijgen al een routineklus geworden.   Het uitzoeken van de geschikste route is ook een dagelijkse zoektocht waarbij ik gebruik maak van de inwoners die elkaar verdringen om allemaal en duit in het zakje te doen wat betreft de beste alternatieve weg.  Dit evenwel zonder enige garantie kan ik vanuit ondervinding meedelen! Betreffende afstanden hebben ze nul komma nul besef. Men drukken zich als volgt uit "Hoe ver is het? 1 uur met de bus".
Dan is er tenslotte nog mijn favoriete zorg, de grensovergangen -en lieve help, dat zijn er nogal wat-.  Laat ik daarover zwijgen.  Of kort dit.  Wat op een schaal van 1 tot 10 waarbij één voor "een beetje ambetant" staat en tien voor "pisnijdig" zou ik de douaniers -een eufemisme voor slippendragers met een aanmatigende houding in kwestie - zonder meer een honderd geven.  Wie van ons, liefste lezers, heeft af en toe op het kritieke moment niet de neiging of goesting om de man dienstregelaars met garnalenbreinen dan zou ik steevast kiezen voor het zoutzuur, omdat dat het minst pijnlijke is.  Maar ik ging erover zwijgen, nietwaar.

De opmerkzame vorser der menselijke natuur zal al opgevallen zijn dat deze dagelijkse tamelijke luttele en praktische zorgen slechts een verwaarloosbare fractie uitmaken van het geheel.  Het zalig geluksgevoel om ongebonden, dag na dag, te fietsen door indrukwekkende en fascinerende decors die mijn ogen bekoren.  Het is een eindeloze aaneenschakeling van fijne ervaringen en indrukwekkende belevenissen die ik voor geen geld van de wereld zou willen missen.

De zorgeloze fietser groet u.

Het gat van Darién

Op één van de vele charmante plaza´s in het pittoreske Cartagena (Colombia) onderga ik het gevaar van iedere verliefdheid en denk, hier zou ik gerust kunnen blijven.  Van de ene bank op de andere heb ik er met volle teugen kommerloos genoten vol trage warme uren om het leven in te drinken.  Een zonnetje die door de weelderige acaciabomen, mimosa en andere sierplanten piepte.  Ware het nog maar om de opgewekte kleurrijke huizen en de schitterende sierlijke balustrades.  Scholieren in blauw-witte uniformen ratelden het Spaans gekwetter net als de vrouwen met kinderwagens.  En enkele zwijgzame mannen met grote hoeden en gerimpelde bronzen gezichten slijten er zakjes cashewnoten.  Misschien had mijn uitermate gunstige stemming ook te maken met het feit dat ik Colombia bereikt had na een helse 6daagse maritieme tocht. 
Dit ging als volgt.  Tenminste, als je mij toestaat uit de doeken te doen wat me zoal te beurt viel.  Eerst en vooral geef ik grif toe dat er betere oplossingen bestonden zoals; het vliegtuig nemen of een exorbitant dure gearrangeerde overtocht.  Ik verkoos echter de zelf inéén geflanste bric â brac optie.  Laat ons een kat een kat noemen het was niet de beste keuze uit mijn leven.
Je moet eerst en vooral weten dat er geen weg bestaat tussen Panama en Colombia omdat het gat van Darién er tussen zit.  Lees meer hierover onder mijn tekst.   Het is ontegenzeggelijk een ondoordringbare zone van moerassen, bergen, mangroves en rimboe.  De geschiktste biotoop van onder andere de guerrilla strijders, drugkoeriers, verdreven indianenstammen, de malaria mug en gevaarlijke fer-de-lance slangen.
Ik vond een kapitein van een zeilboot, gewapend met een profetenbaard en een karbonkelneus van jewelste, die bereidt was om me drie dagen langs de San Blas eilanden mee te namen.  Je kent ze wel uit de oogstrelende reclame plaatjes die idyllische eilandjes vol kokospalmbomen, witte bountystranden in een stilte die hangt te zinderen in en weidse koepel van zonlicht.  Ik kan niet ontkennen dat dit, eens temeer, uitgesproken fantastisch knap was.  We hadden tijd om er te snorkelen  in de turquoise blauwe zee vol koraalriffen waar enkele olijke dolfijnen ons vrolijk tegemoet zwommen .  We vierden op een onbewoond eilandje met andere zeilers oudjaar, inclusief kreeft en nachtzwemmen onder de diamanten schittering van de maannacht tover..  Tot hiertoe niets aan de hand ware het niet dat het mindere, het vele mindere van maagklotsend zeilen is dat ik er onophoudelijk ziek van werd. Niet een beetje misselijk maar akelig doodziek haast met koortsige onsamenhangende gedachten die door mijn hoofd schoten.
Geradbraakt luisterde ik naar de laatste instructies van de kapitein over mijn 70 km lange fiets en wandeltocht door het gat van Darién om er een ander bootje te nemen aan de overzijde van een houten brug.  Vanaf nu was het menens en ik drong langzaam door de wildernis te midden  van beklemmend groen en rotspartijen.  Geen eenvoudige opgave.  De lucht was er zwanger van vochtigheid.  Aanvankelijk gaf ik mijn ogen de kost daar de guitige slingeraapjes en exotische volgels  mijn aandacht eisen.   De schroeiende middagzon bakte het zandpad waarover ik druipend en zwetend heen fietste.  De heet broeierige temperatuur had kennelijk zelfs op de kleurige vlinders een kalmerende werking, want ze flapperden op een warrige manier, alsof ze zich niet konden herinneren hoe ze moesten vliegen.   Na een tijdje werd ik omringd door wolken zwarte, zoemende aanvalszuchtige mugachtige insecten waarvan duizenden zoniet miljoenen  van die walgelijke beesten in mijn neus, oren en ogen kropen.  Het was onmogelijk om te rusten, ik mocht niet versagen, ik moest doorfietsen of me levend laten opeten door die vraatzuchtige vermaledijde creaturen. Er zijn van die momenten tijdens het reizen waarop je je afvraagt waar je in hemelsnaam mee bezig bent.  Wees gerust, liefste lezers, dat dat er zo ééntje was. Enfin, ik bereikte, inmiddels de wanhoop nabij, de houten brug.  Een belachelijk gammel geval dat over een diepe kloof liep.  Het was het soort brug waarvan in de film altijd een plank breekt, zodat de held er tot zijn oksels doorheen zakt terwijl zijn benen hulpeloos boven de afgrond bungelen , terwijl overal speren en pijlen om hem heen vallen.  Het zijn dergelijke fantasieën, die mij aangeboden worden als romantische reiziger en die behoren tot de redenen van reizen.  Niettemin had ik ze ditmaal niet nodig daar Darién ruimschoots avontuurlijk genoeg is, me dunkt.  Over de brug heen zag ik eindelijk mensen en kon er meevaren met een hachelijke prauw, niet meer of minder dan een uitgeholde boomstam die tot kreunens toe vol zat met kippen, mensen, rieten manden, vatten olie en een fiets.  Via een vertakte zijrivier gingen we door mangroven en twee hoge muren van oerwoud steeds dieper het geheimzinnige oerwoud in voor steeds kleinere kanalen in het gigantische labyrint van waterwegen tot de boot aanmeerde aan een nederzetting.  Een dorpje, een voorschoot groot, met paalwoningen waar iedereen die je tegenkomt doet alsof hij je met plezier zijn laatste drankje zou geven en je met zijn zuster naar bed zou laten gaan tot het je ineens doordringt dat ze grimmig naar je zitten te staren -de gringo -alsof ze de risico's berekenen die ze lopen als ze je vermoorden om je geld en je lijk ergens in de vele moerassen dumpen.  Dit om maar te zeggen dat er een luguber sfeertje heerste.Ik nam er een boot, gelukkig groter, dat ons over de Caraïbische zee voerde, waar je je als mens nietiger dan ooit voelt.  Noch het feit dat ik terug ziek werd noch het motorgebrul die het trommelvlies van een dinosauriër kon laten springen, konden mij nog iets deren. 
Veilig bereikte ik mijn nieuwe liefde, het zinnenstrelende Cartagena na wat veruit het strafste avontuur uit mijn leven was.  Ik zou haast durven zeggen, dit nooit of te nimmer .  Maar zelfkennis stopt doorgaans waar het échte leven begint, of niet.

liefs

f.

Bij de wildernis van de Darién provincie stopt zelfs de Pan-American Highway. Uniek. Maar de Dariém is dan ook waarschijnlijk het meest ondoordringbare oerwoud ter wereld.De Darién is één van de laatste stukjes ongerepte natuur op de wereld. Maar ook volledig ondoordringbaar. In het zuidoosten van Panama, tegen de grens met Colombia, dekt de strook dicht tropisch regenwoud zo’n negentig procent van de grensstrook tussen de twee landen af.
Bergen en hitte. Een vochtigheidsgraad die de honderd procent nadert. Diepe en brede rivieren. Ze houden zelfs de duizenden kilometers lange Pan-American Highway tegen. Het is de enige plek tussen Alaska en het zuiden van Argentinië waar de langste route ter wereld voor korte tijd stopt. De even beruchte en beroemde Darién Gap.  Het duurt dagen voordat je een ziekenhuis bereikt. Als er iets fout gaat, ben je dus al snel de klos. Ook zijn er in het gebied nauwelijks paden. En als dit al is gedaan, zoals net buiten het dorpje El Real , dan zijn de paden nauwelijks als zodanig te herkennen. Zonder gids red je het niet in de dichte jungle.
Het is ook oppassen geblazen voor de gevaarlijke dieren in de Darién. Er lopen jaguars rond. Maar vooral de fer-de-lance slang is een serieuze bedreiging voor elke wandelaar. De slang is zeer dodelijk en komt veel voor in de Darién jungle. Doe dus altijd laarzen aan tijdens het wandelen! En dan zijn er nog de guerrillastrijders. Waarschijnlijk vormen zij uiteindelijk de grootste bedreiging. Colombiaanse rebellen hebben tegen de grens van hun land, in de dichte jungle van de Darién hun uitvalsbases gebouwd.