De III projecten: deel 3: Sumakamaña "Anders telen in de Andes"

Ik ben nu ruimschoots 2 maanden terug In Bolivia, nauwelijks te geloven als je het mij vraagt, dus je zou denken dat ik zo langzamerhand wel begrijp hoe alles in zijn werk gaat, maar helaas is dat niet zo.  De complexiteit van de alledaagse werkelijkheid blijven een mens verbazen, niet in het minst de fratsen van president Evo Morales.  Tevens ook de lawaaierige en drukke verkeerschaos waar ondanks een gebrek aan orde -of eerder naleving van de verkeersregels - er amper ongevallen plaatsvinden in het gewoel, wonderbaarlijk haast.  Ik zigzag er tussen rotzooi en monkelende bedelaars die op de meest onmogelijke plekken voor je neus staan en gedesillusioneerde schooiers die iedere dag op dezelfde plek dezelfde zinnen zeggen.  Als een laboratorium rat in een stressproef waag ik mij tussen walmende micro´s met hun trommelvlies scheurende motors.  Dit zijn de vermoeide krakkemikkige  Amerikaanse gekleurde bussen uit de early days waarschijnlijk jaren zestig die in een Westerse stad al lang in het museum zouden staan maar zich hier als collectieve taxi's nog zuchtende en worstelend als gewonden door de smerig straten sukkelen en de steile hellingen van de stad proberen op te komen.  Bussen die het magische vermogen bevatten om meer mensen te vervoeren dan je denkt menselijkerwijs mogelijk is en die allen voortdurend dezelfde cumbia-deuntjes uit de muziekboxen laten blèren.  Ik wandel vrolijk tussen plasticzakjes die als glimwormpjes het trottoir beschilderen en vrolijk kwebbelende marktvrouwen met bolhoedjes waarvan er ééntje een halfbloedgezicht heeft om te liefkozen.  Ik stap naast een dronkenlap die staat te zeiken alsof hij alleen uit blaas bestaat en een oude melancholische muzikant die zo droevig, zo mooi speelt op zijn zelfgemaakte fluit.  De muziek weerspiegelt alle eenzaamheid van de stad en het harde leven.  Om maar te zeggen dat de wijk waar ik woon een onvervalste volkse-sfeer ademt.  Een wijk waar ieder zijn ding doet en m´n problemen niet oplost maar liever omzeilt en er noodzakelijkerwijs mee leert leven.  Een charme die me dan eens blijdschap verleent, dan eens somberheid.


Wat een inleiding zul je nu denken en dit om slechts het contrast te duiden met de omgeving van het tuinbouw project Sumakamaña te Huaricana dat verzonken ligt in de oeverloze rust van het platteland en waar de zon de hemel bijt met zijn bleke licht.  Het project waar de boompjes van de boomgaard gezapig doch dapper groeien, waar de maïs onlangs is geoogst en nu nieuwe zaden zich aan het ontwikkelen zijn tot rode bieten. Een omgeving waar we vol ongeduld wachten tot de kipjes hun eerste eieren leggen.  
Het project heeft alles welbeschouwd enige vertraging opgelopen in de uitvoering, deels is dit te wijten door meteorologische tegenvallers, deels door obstakels die eigen zijn aan het realiseren van ontwikkelingsprojecten in het Zuiden.  Want laten we eerlijk zijn , makkelijk werken is het allemaal niet.  Evenwel zijn we op de goede weg om de drie grote pijlers van Sumakamaña ten uitvoer te brengen, eigen aan onze aanpak; persoonlijk, kleinschalig en slagvaardig.
- Betreffende het eerste objectief slagen we al deels in onze opzet om betere perspectieven te geven op voldoende en gezonde voeding met als uiteindelijke doel het onevenwichtige voedselpatroon te wijzigen.  Verschillende gelukte oogsten hebben we achter de rug.  Momenteel zijn we hard aan het werk om een deel van het terrein te gebruiken voor permacultuur (een moestuinconcept), dit is een antwoord op de problemen die de industriële monocultuur met zich meebrengen (verwoestijning. bodemerosie, vervuiling van water door kunstmest, overgebruik chemische bestrijdingsmiddelen, ziektes).   De volgende stap is om dan de Bolsa oftewel de gevarieerde zak vol groenten en fruit te promoten afkomstig van het project.
- Inzake de tweede pijler, het introduceren van nieuwe technieken of al oude -evenwel zinvolle - gebruiken terug in te voeren zijn we momenteel aan het testen van rietsoorten om het water in de toekomst te zuiveren.  Alsook zijn we begonnen met de bouw van een hydroponia. Dit is een hoopvol systeem van buizen en plantjes om alzo het water te hergebruiken.  Allemaal zeer boeiend! In een later fase zullen we deze leereffecten naar de omliggende gemeenschappen uitdragen.
-Het derde objectief zullen we volgend jaar in realisatie brengen.  Zijnde om het terrein door verschillende doelgroepen te laten gebruiken.  Hetzij (A)om achtergestelde personen hun families te laten voorzien van door hen zelf verbouwde groenten en fruit en in een tweede stap het creëren van een overschot, zodat ze daarmee naar de markt kunnen.  De winst wordt dan gebruikt om een eigen zelfstandig zaakje te starten of een opleiding te volgen daar het uiteindelijke doel is om het welzijn en de zelfstandigheid te vergroten.  Hetzij (B) als therapeutische plek met de nodige ondersteuning voor drug/lijm verslaafde jongeren of andere kwetsbare doelgroepen.  Weinig dingen helpen een mens meer dan leven in harmonie met de natuur en hen verantwoordelijkheid geven alsook laten merken dat je hen vertrouwt.

Vol handbleinen, een bruine tint en vooral uitgeput ga ik telkens tevree huiswaarts over de stoffige wegen na een dag hard labeur in een avondzon die het hele decor honinggeel kleurt. Dan passeren we  boerenland, akkers, velden, weiden en kleine nederzettingen. Slechts een tocht van 33 km maar mispak je niet, liefste lezers, daar dit 2 schommelende busuren betekent.  
Toen de zon helemaal onder was en de eerst sterren aan het hemelgewelf verschenen sloten mijn ogen zich na een laatste blik geworpen te hebben op het big met vastgebonden poten in het gangpad van de bus.  Jullie weten waarschijnlijk waarover ik droomde ... een droom die stilaan - op Boliviaans tempo -werkelijkheid wordt. 

tot de volgende,
liefs
fré

Voor diegene die het vorig jaar niet gelezen hebben hier nogmaals de volledige beschrijving van het project:




Projecttitel: Sumakamaña (goed leven in harmonie)

Projectondertitel: Huaricana, een plek waar we sumakamaña cultiveren.
Uitvoerders: Asociacion Comunitaria de Psicologia Intercultural
Verantwoordelijke: (Bolivia) Juan Luis Aguilar (België) Frederik Segaert
INLEIDING:
“De bouwers kunnen jarenlang bezig zijn met de opgaven die ze zich hebben gesteld maar op een dag stoppen ze en dan worden ze begrensd door de muren die ze zelf hebben opgetrokken. Het leven verliest aan zin wanneer een bouwwerk is voltooid. De planters krijgen te maken met stormen en seizoenen. Anders dan een gebouw groeit een tuin altijd door. Terwijl de tuin steeds zorg vereist geeft hij tegelijkertijd zijn tuinman de kans zijn leven te leven als een groot avontuur. De planters herkennen elkaar, het zijn mensen die weten dat in het verhaal van iedere plant de groei van de gehele aarde besloten ligt” fragment uit Brida van de schrijver Coelho.

Projectvoorstelling in heel korte versie:
Een laagdrempelig landbouw- en vormingsproject voor achtergestelde families en kansarme individuen uit de stad die onder begeleiding een dag of twee op het agrarische platteland groenten en fruit verbouwen als voedselzekerheid tijdens een zes maanden durende ondernemingschapsvorming. De meer opbrengst wordt verkocht op de markt in de stad La Paz en de dorpen van de Altiplano (Andes hoogvlakte) en dient als investering voor een eigen duurzaam familieproject op maat. Het doel is meer bepaald de zelfredzaamheid en capaciteit te vergroten van de doelgroep om zo een structurele verbetering van hun levenssituatie te bereiken.


Projectvoorstelling in korte versie;


1/ PROJECTLIGGING
2/ DOELGROEP
3/ DRIE PIJLERS VAN HET PROJECT
3.1/ VOEDSELZEKERHEID
3.1.1- GROENTETUINEN
3.1.2- GEZONDE VOEDING
3.2/ VORMING EN KENNISOVERDRACHT
3.2.1 KENNIS OMTRENT LANDBOUWTECHNIEKEN EN VOEDING
VERGROTEN
3.2.2 WORKSHOPS ONDERNEMINGSCHAP
3.2.3 PERSOONLIJK GROEI STIMULEREN
3.3/ ECONOMISCHE ONTWIKKELING
4/ EXTRA STREEFDOELEN
4.1/ CULTURELE OVERLEVERING
4.2/ ECOLOGIE MET DE LOKALE GEMEENSCHAP
5/ PLANNING


1/ PROJECTLIGGING
Huaricana, waar het project zijn thuisbasis heeft, situeert zich in het westelijke deel van Bolivia, in het departement La Paz. De steden El Alto en La Paz waar onze doelgroep vandaan komt bevinden zich op 33 km, dat betekent (voorlopig) bijna twee uur rijden. De vallei is gelegen op een hoogte van 2800 meter en bijgevolg een stuk lager gelegen en warmer dan La Paz (3800m). Het is een landelijke streek met veel landbouwactiviteit. De verbindingswegen naar deze regio zijn nog niet optimaal. Zeker tijdens het regenseizoen is het ploeteren.


2/ DOELGROEP
Het project richt zich op kansarme families uit de stad maar ook op enkele verpauperde boeren zonder land, schoenpoetsers en kwetsbare jongeren. Met andere woorden gaat het aldus om families of individuen die tegen wil en dank ongeveer driekwart van hun inkomen moeten besteden aan voedsel. De opleidingcyclus zal een zestal maanden duren. Met een busje worden de families opgehaald en na een zware arbeidsintensieve dag weer thuis gebracht. In de praktijk zal er uiteindelijk maar een deel echt gemotiveerde mensen overblijven die ook daadwerkelijk bereid zijn zich in te zetten voor verbetering van hun leefomstandigheden en geloven in vooruitgang en ontwikkeling. Zij geven het voorbeeld aan de rest van de gemeenschap dat mits inzet en visie je stappen voorwaarts kunt maken.


3/ DRIE PIJLERS VAN HET PROJECT
3.1 Gezonde voedselzekerheid voorzien.
3.1.1 Groentetuinen
Het primaire doel van het project is zelfvoorziening in voedselzekerheid voor de gezinnen die in het project werken als hulp om het hoofd boven water te houden. We realiseren dit door middel van groentetuinen, naar analogie van de stadstuin, waar we variëteiten in groenten, fruit en kruiden produceren waarbij we de gigantische biodiversiteit van Bolivia als uitgangspunt nemen. De aanleg van kleinschalige irrigatiewerken moet het mogelijk maken om gewassen te verbouwen op de verdeelde perceeltjes. Diversificatie en rotatie van de teelten laten drie oogstcycli toe. Zodat je het hele jaar door –ieder gewas heeft zijn eigen cyclus – altijd iets te oogsten hebt. Overigens ontstaat het project mede uit noodzaak daar de voedselprijzen de laatste jaren de pan uitzwieren. Deze stijgingen treffen de armsten en kwetsbaarsten het hardst. De huidige nefaste oorzaken van die prijsstijgingen, voor zover we daar zicht op hebben, zijn onder andere;
-Prijsstijging van basisingrediënten, grondstoffen en energieprijzen.
-Vraag naar biobrandstof uit het westen waardoor boeren andere landbouwgewassen gaan telen (minder aanbod)
-Klimaatverandering (gletsjers verdwijnen -zelf waargenomen- en de malariamug is tegenwoordig steeds hoger actief) die klimaatsverandering is mede oorzaak is voor toenemende armoede.Omdat het moelijker geworden is om in te schatten wanneer het gaat regenen, wanneer het droog wordt, wanneer temperatuur gaat stijgen of dalen, gaat men op verkeerde momenten planten of oogsten. Op grote schaal zijn er frequente misoogsten. (minder aanbod)
Daarnaast zijn er de droogtes en overstromingen die volgens verschillende officiële bronnen enkel nog zullen toenemen in de volgende decennia in Bolivia.
-Internationale voedselspeculatie.
-Jarenlange verwaarlozing van het landbouwbeleid.
-Vele boeren telen in de lagere gebieden coca daar dit meer opbrengt (minder aanbod)
-Migratie naar de steden van plattelandsbewoners (minder aanbod)
-Geleidelijke stijging van het aantal inwoners in Bolivia (meer vraag)
-De interne politiek problemen en sociale onrust tussen de hoog gelegen provincies en de laag gelegen provincies mond uit in boycotten en prijsstijgingen. Dit schept kwetsbaarheid voor de regio in La Paz die grotendeels afhankelijk is van de lagere regio’s voor wat betreft de voedsel toevoer.

3.1.2 Gezondere en voedzaamere voeding
Doormede het beschikbaar stellen van voldoende groenten en fruit voor kinderen en volwassen van het project verbreken we het éénzijdige sobere voedselpatroon. De gevolgen van een voedzamer, gevarieerder en gezonder dieet zijn jullie wel bekend zoals bijvoorbeeld; sterkere weerstand en hoger afweersysteem,gezondere tanden, daling van kindersterfte, bevordert leerprestaties en concentratie kinderen, “Ze zitten te slapen en de leerstof gaat het ene oor in en het andere oor weer uit”, vertelde me een schooljuf deze week nog. Daarnaast zijn er door de globalisering veranderingen (meer suikers, vetten, fastfood…)opgetreden in het dagelijkse eetpatroon van de Boliviaan. Westers ziektes zoals hartkwalen,diabetes en obesitas zijn hier dan ook sterk in opmars. Zoals steeds zijn de minder kapitaal krachtige hiervoor kwetsbaarder daar deze producten goedkoper zijn.


3.2 Vorming en kennisoverdracht
De belangrijkste voorwaarde om geld te kunnen verdienen is kennis waarmee je iets kunt maken of doen waar iemand anders goed voor wil betalen. Vorming blijft dan ook de hefboom naar ontwikkeling.
3.2.1. Kennis omtrent landbouwtechnieken en voeding vergroten
Intensieve begeleiding, en technische assistentie bij het verrichten van de zware landbouw en agrarisch-ecologische productietechnieken -bewerken van de aarde, verbouwen van gewassen, onkruid wieden, organische bemesting - steeds met verantwoordelijkheden en plichten.
Educatief programma basiskennis over gezondheidszorg en voeding (nut, hoe gebruiken, lokale producten herwaarderen, kooktips,…)
3.2.2 Workshop ondernemingschap
Aangepaste training in algemeen ondernemingschap via workshops: prijsberekening (onkosten), marktoriëntatie, planning, productkwaliteit, investeren, eenvoudige boekhouding verkoop, commercialisatie, basistechnieken marketing, leren sparen
3.2.3 Persoonlijke groei stimuleren
Via sociale vaardigheidstrainingen de creativiteit stimuleren, zelfvertrouwen en eigenwaarde vergroten, positief zelfbeeld ontwikkelen,weerbaarheid opbouwen, en hen psychisch en emotioneel ondersteunen en aanmoedigen. Ook de natuurlijke rustige groene omgeving heeft een gunstig effect op de stadsmensen.
3.3/ Economische ontwikkeling
Door de aanwezigheid van de stad op 2 uur rijden is er een potentiële grote markt voor de verkoop van de producten. Met een busje kunnen we de goederen makkelijk transporteren. Tevens zal het busje dienst doen als rijdende winkel om zo de waren aan de man te brengen. Iedere participant van het project zal ook deelnemen aan de verkoop via een beurtrolsysteem en tijdens dit leerproces de nodige ondersteuning krijgen. In het kader van ons gezondheidsproject (zie pijler 1) zullen we daarnaast ook afgelegen en achtergestelde dorpen op de Altiplano en Andesgebergte bevoorraden met ons divers aanbod van fruit, groenten en kruiden. Weliswaar tegen een goedkoper tarief of in ruil voor andere voedselwaren. Het geheim van geslaagde ontwikkelingsprojecten is simpel; ze helpen mensen aan een inkomen. Wie voldoende geld verdient is immers niet meer arm. Het extra inkomen door de opbrengsten van de verkoop wordt geïnvesteerd in een persoonlijke kans, namelijk een eigen mini-project op maat. Hierbij refereer ik naar enige opportuniteiten, in de vorm van persoonlijke mini- projecten, die de schoenpoetsers met succes realiseerden. Een naaiatelier starten, rijbewijs behalen en werken als bus of taxi chauffeur, draagbare telefooncel zijn door gsm ter beschikking te stellen, een opleiding gaan volgen, minikrediet voor huisje (geen maandelijks huur meer), een lasatelier starten, een klein verkoopstalletje van eetgerief, enzovoort En ziedaar; het werkte, de mensen werden welvarender. Zonder al te veel in herhaling te vallen wil ik hier toch één feit benadrukken. Namelijk dat die investering, die ze nu zelf bewerkstellen als gevolg van hun eigen inspanningen en opofferingen door een deel van de opbrengsten van de verkoop te sparen, in combinatie met de opgedane vorming, ervaring en kennis, duurzame hulp is en hun levenstandaard verbeterd op korte- en lange termijn. Het positieve effect blijft bestaan lang nadat de hulp is gestopt. Als mensen eenmaal weten hoe het werkt kunnen ze het meestal wel verder zelf. Het initiatief werkt ook rechtstreeks in op de motor van de lokale economie en heeft door het multiplicatoreffect invloed op de situatie van vele gezinnen. Ik ga hier niet beweren dat mits hulp het in Bolivia plots allemaal rozengeur en maneschijn zal worden maar de Bolivianen hebben het potentieel en de bewonderingswaardige levenskracht om hun situatie te verbeteren mits ze de kans, de mogelijkheden krijgen op een beter toekomstperspectief. Want armoede is niet alleen een schromelijk tekort aan voedsel of gebrekkige medische mogelijkheden of bad luck…nee het is vooral een gebrek aan kansen en een gevoel van schaamte. Daarom is hulp in een onrechtvaardige wereld van wezenlijk belang
Het andere deel van de opbrengsten via de verkoop worden aangewend om de gemaakte kosten te dekken alsook om te investeren in nieuwe zaden en materiaal om het project zo deels zelfbedruipend te laten functioneren op middellange termijn zodat eveneens volgende groepen mensen kunnen worden opgeleid.


4. EXTRA STREEFDOELEN
4.1 Overlevering Cultuur:
Sumakamañna draagt de traditionele waarden, tradities,gebruiken en cultuur als onderdeel van het dagelijkse leven hoog in het vaandel. We willen dan ook een harmonische plek zijn waar we ruimte creëren voor de overlevering van hun traditionele cultuur, waarden en normen, gemeenschappelijkheid, rituelen, ceremonies en hun spiritueel kosmocentrisch wereldbeeld (dat de hele natuur is doordrongen van leven en dat alles harmonisch met het andere is verbonden o.a. geestelijke entiteiten en natuurverschijnselen) Elementen die in de stad onder druk staan. De interacties en het onderhouden van de banden met de dorpen is essentieel willen we de kloof en spanningsveld tussen de modernere stad en het traditionele platteland (of binnen de families) overbrugbaar houden. De wederkerigheid (of tampu in het Aymaras) die binnen de inheemse cultuur altijd zo belangrijk is geweest ’vandaag help ik jou, morgen help jij mij’, wordt mede door het discour van President Evo Morales even vergeten want doordat hij continu de inheemse rechten benadrukt treedt er een soort averechts effect op.
4.2. Ecologie met de lokale plattelandsgemeenschap
Het werk gebeurt op organische wijze dus zonder giftige chemische bestrijdingsmiddelen of pesticiden maar met schonere productie methoden. Zonder te pretenderen geheel biologisch en ecologisch te produceren. Daarnaast bestaat het idee om met de lokale plattelandsgemeenschap samen te werken inzake de grote hoeveelheid afval die overal rondslingert door middel van het inzamelen van plastic flessen die we nadien met ons busje naar de stad vervoeren. De recyclagevergoeding wordt opnieuw geïnvesteerd in een gezamenlijk project dat de ecologie van het dorp ten goede komt. (nog nader te onderzoeken)
Hierbij aansluitend wil ik nog aanstippen dat de samenwerking ook de uitwisseling van praktijkervaring en informatie inhoudt . Want wegens de massale migratie naar de stad dreigt namelijk een schat aan praktische kennis, die men in de loop van eeuwen heeft opgebouwd, over hoe men in de gegeven omstandigheden het best boert, teloor te gaan. Daarnaast zullen sommige vormingsactiviteiten ook opengesteld worden voor de lokale plattelandsgemeenschap.
5/ PLANNING:
De toekomst van het project staat bol van uitdagingen…stap voor stap zullen we ze aangaan. In België hebben wij een hogemate van controle over ons leven, er gebeurt zelden iets onverwachts waar we niet direct een antwoord op hebben. In Bolivia is echter weinig controle over de dagelijkse gebeurtenissen daarom is plannen hier niet eenvoudig. Je wordt dan ook gedwongen om in het nu te leven. Behalve het heden is het verleden in de Andescultuur ook heel belangrijk. Denken in termen van ontwikkeling is binnen dat kader niet vanzelfsprekend.
2011…(pilootjaar) aankoop terrein, aanschaf materialen (werktuigen/gereedschap),zaden,schuurtje
2012…aankoop tweedehands busje (een must)
2013 …implementatie groentekassen
2014…waterzuivering (riet,…)
2015…zonnepanelen (onder voorbehoud)
(Als we in de toekomst per toeval op een Inca-goudschat stoten bij het bewerken van de grond of één of andere Bill Gates kloon een deel van zijn fortuin ter beschikking stelt dan gaan we in het project ook therapeutisch werken met de lijm-verslaafde straatkinderen met als doel hen te laten afkicken gedurende een periode van 4 maanden .)

Ben jij, liefste lezer, een planter, en net als ik ook overtuigd van dit kleinschalig project aarzel dan niet om ons financieel te helpen met de onvermijdelijke kosten voor de benodigdheden bij de opstart van het project Sumakamana en de jaarlijkse uitbreidingen ervan. Stuur deze pagina gerust door naar mensen die je denkt ook bereid te zullen zijn om ons te steunen. De kans dat zovele gezinnen hun lot in eigen handen nemen en de hoop op een betere toekomst mogen we niet opgeven. Dat woord waar de pseudo-intellectuelen zo ironisch over doen, omdat ze het zien als synoniem voor:’iemand een rad voor ogen draaien’. Dat woord dat door regeringen zo wordt misbruikt, omdat ze willens en wetens beloftes doen die ze niet waar kunnen maken en waardoor ze mensen nog meer kwetsen.Dat woord dat als enige overbleef in de mythische doos van Pandora. Aan die hoop en toekomst van zovele gezinnen denk ik terwijl ik nu naar buiten kijk, naar de grandioze besneeuwde Andesbergen en een hemel die in een uitzonderlijk transparant blauw kleurt. Maar laten we wel wezen, enkel hoop als strategie om een rechtvaardige wereld dichterbij te brengen is hetzelfde als kanker bestrijden met een ietwat naïef soort Amerikaans denken (Yes, we can!). Zodoende stop ik met bazelen en begin vastberaden te zaaien, al claimen we niet de wonderformule in pacht te hebben.

Dit gezegd zijnde dank ik je voor je aandacht.
Liefs,
Federico