Een geschenk is daarom geen cadeau!

Op een miezerige, verregende kille nacht wandel ik in mijn dooie eentje huiswaarts door de straten van La Paz terwijl de wolken de hemel versomberden.  Duiven vlogen lusteloos op, lui en loom en staken een pleintje over in pijlrechte horizontale vlucht om zich een steenworp verder weer neer te laten.

Ik passeerde, zoals wel vaker dan wenselijk voorkomt, een schamel zooitje mensen uit wiens kleren een muffe geur opsteeg en waarvan de in lompen gekleede allerkleinste kinderen joelden en elkaar achterna zaten.  De ouderen lagen te slapen op een stuk karton tussen het alomtegenwoordige zwerfvuil.    In de minuten daarop was ik, ondanks de duisternis, getuige van de gelijkwaardige beroerde situatie van honderden en honderden andere leden van de fanfare van rammelende magen.   Tenenkrommend om te zien. Niet dat ik een ongeneerde gluurder ben, maar zelf als je niet wilt kijken, heb je toch veel gezien.  Een nietig blauw pullovermeisje uit op foerage, met een blik die nog iets meisjesachtig had maar tegelijkertijd verraadde dat ze haar wereld kende, kwam bedelend naar me toe.   Weet je wat er op dat ogenblik gebeurde? Het begon te regenen.  Wat zeg ik? Het begon te gieten, te stormen, te hozen, te donderen en te bliksemen.  De pletsende regen gutste van me af.  In geen tijd was ik doorweekt en mijn broekspijpen werden vuil van het gulzige kabbelende modderige water dat zich een weg zocht over de onbegaanbare trottoirs .  De ijzig koude wind was zo gemeen dat mijn wangen begonnen te gloeien en mijn huid in een laken van piepkleine poriën veranderde die samentrokken tot harde knopen. De honderden mensen die op straat bivakeerden trokken slechts een plastic zeil over hun slaapplek terwijl de regen meedogenloos bleef striemen.  Gevoelsmatig leek de temperatuur tot een noordpoolniveau te zijn gedaald.  

Achteraf bleek de reden van deze massale nachtelijke openlucht ovenachting in lamentabele omstandigheden niets minder dan de voorbode van Kerstmis en het uitdelen van een geschenkje door de regering daags nadien.    Verspreid over enkele locaties in de stad (o.a. het voetbalcomplex) stonden in lange colonnes ongeveer 90 duizend onfortuinlijke kinderen van heinde en verre - in het bijzijn van vooral hun mama’s die veelal nog een baby meezeulde op hun rug- stokstijf als bezemstelen te wachten tot de deuren zich opende alsof de bekroning de schat van Ali Baba en de veertig rovers betrof.  Terwijl de koorts die de grote dagen kenmerkt in de lucht hing verheugden die opgewonden kinderen met zo goed als allen een snotneus (hoe zou dat toch komen?) zich meer bepaald  op een plastic made in China pop of auto.   Ik probeerde me deze scène in Meise voor te stellen.  Geef toe, hallucinant voor een westerling.

Bij het aanschouwen van deze taferelen dacht ik met gemengde gevoelens aan het 2000 jaar oude Romeinse concept van ‘Panem et Circensus’, oftewel Brood en Spelen.  Misschien zou het wat te ver gaan om te beweren dat deze geschenkjes louter en allen dienen om het armoedige volk in toom te houden of om een plek in de volgende regering voor de zelfingenomen politiekers.  Alvast zijn er overeenkomsten in de methode om het morrende volk onmondig te houden, met dien verstaande dat het voetbalcomplex het amfitheater  of Colosseum is en het bedenkelijk made in China speelgoed voor het brood staat.

Een vader, waarvan zijn gezichtshuid leerachtig en donker getaand was als resultaat van vele jaren onvermoeibare activiteit in de zon met een dochter die duidelijk ver van de boom gevallen was, hamerde op het credo dat elke kotter recht heeft op een geschenkje met kerst.  Wat op de keeper beschouwt geen slecht uitgangspunt is en je in principe niks op tegen  kunt hebben. Integendeel, zou ik haast zeggen. Doch moet je daarvoor schaamteloos al je trots inslikken en alle waardigheid en menselijkheid tout court op kant voor schuiven vraag ik me dan achterdochtig af. Het is vooral de vanzelfsprekendheid van de spottende maatschappelijke minachting waarmee de kruipende arme behandelt wordt dat een vraagteken in het tekstballonnetje boven mijn hoofd doet verschijnen.   Ik bedoel hiermee of een pietluttig geschenk van twijfelachtig allooi waarbij de letterlijke en figuurlijke moedeloze ontvangende hand onder die staat vandiegene die paternalistisch geeft ter compensatie van een jaar verwaarlozing een cadeau of vergiftigd geschenk is?

Is dit de bedoeling van Kerstmis? Is het melig je dit af te vragen? Of zwijgen we het met zijn allen weer in alle talen dood? Een ding staat vast, the (Christmas)-show must go on,nietwaar?  In elk geval is ook dit niets nieuw onder de zon. 

Desalniettemin liggen de zaken niet zo eenvoudig.  Al  is een kinderhand vlug gevuld zoals een oude volkswijsheid zegt, met een uitleg over zelfrespect en waardigheid zul je hen niet kunnen sussen als hun buurjongetje met die auto ravot of het buurmeisje moedertje speelt met haar pop als baby.   Wij hebben makkelijk praten maar is het anderzijds niet des mensen dat je als padre de familias die zich het zout op zijn schrale pataten nog niet kan veroorloven, je kind iets wil gunnen met kerst.

Weer een dilemma erbij in het lijstje van de schermerzone tussen zwart en wit.  Laat dat, liefste lezer, nu juist het frapperende kenmerk zijn van werken in een ontwikkelingsland: de duizend en één dagelijkse vragen waarmee je geconfronteerd wordt, de verschillende  kanten, bij nader inzien, aan een verhaal, gebeurtenis, probleem of eigen keuze, het voortdurende wikken en wegen met mijn westers- of zuid-amerikaans bril, met mijn objectievere of betrokennere exemplaar.  En bovenal welke positie neem ik uiteindelijk zelf in met woord en daad? 

In verband met dit alles wil ik toch nog even aanstippen dat op tweede kerstdag het ware geschenk uit Evo’s mouw tevoorschijn kwam(*), namelijk  een buitensporige en onrustwekkende stijging van de olie-,benzine- en dieselprijzen met maar liefst 85%.  Deze inflatie buiten proportie, ten voordele van de overheid, zal een sneeuwbaleffect veroorzaken op de prijzen in alle sectoren en in het bijzonder die van de voedselwaren en transportkosten. Ik hoef hierbij geen tekening te maken om duidelijk te stellen dat dit een catastrofe en aderlating betekent voor het volk en in het bijzonder voor de vele minderbedeelden. 

Of de Boliviaanse auto-pop-versie van ‘Brood en Spelen’ een zoveelste volksopstand zal kunnen voorkomen in het steeds woelige Bolivia is nog maar de vraag. Wordt ongetwijfeld vervolgt.

Liefs en gelukkig nieuwjaar, muchachos.

Het moge jullie goed gaan in 2011.

(*)Evo Morales president van Bolivia

Sumakamaña, het nieuwe project.

Projecttitel: Sumakamaña (goed leven in harmonie)
Projectondertitel: Huaricana, een plek waar we sumakamaña cultiveren.
Uitvoerders: Asociacion Comunitaria de Psicologia Intercultural
Verantwoordelijke: (Bolivia) Juan Luis Aguilar (België) Frederik Segaert

INLEIDING:
“De bouwers kunnen jarenlang bezig zijn met de opgaven die ze zich hebben gesteld maar op een dag stoppen ze en dan worden ze begrensd door de muren die ze zelf hebben opgetrokken. Het leven verliest aan zin wanneer een bouwwerk is voltooid. De planters krijgen te maken met stormen en seizoenen. Anders dan een gebouw groeit een tuin altijd door. Terwijl de tuin steeds zorg vereist geeft hij tegelijkertijd zijn tuinman de kans zijn leven te leven als een groot avontuur. De planters herkennen elkaar, het zijn mensen die weten dat in het verhaal van iedere plant de groei van de gehele aarde besloten ligt” fragment uit Brida van de schrijver Coelho.

Projectvoorstelling in heel korte versie:
Een laagdrempelig landbouw- en vormingsproject voor achtergestelde families en kansarme individuen uit de stad die onder begeleiding een dag of twee op het agrarische platteland groenten en fruit verbouwen als voedselzekerheid tijdens een zes maanden durende ondernemingschapsvorming. De meer opbrengst wordt verkocht op de markt in de stad La Paz en de dorpen van de Altiplano (Andes hoogvlakte) en dient als investering voor een eigen duurzaam familieproject op maat. Het doel is meer bepaald de zelfredzaamheid en capaciteit te vergroten van de doelgroep om zo een structurele verbetering van hun levenssituatie te bereiken.

Projectvoorstelling in korte versie;
1/ PROJECTLIGGING
2/ DOELGROEP
3/ DRIE PIJLERS VAN HET PROJECT
        3.1/ VOEDSELZEKERHEID
             3.1.1- GROENTETUINEN
             3.1.2- GEZONDE VOEDING
       3.2/ VORMING EN KENNISOVERDRACHT
             3.2.1 KENNIS OMTRENT LANDBOUWTECHNIEKEN EN VOEDING
                      VERGROTEN
             3.2.2 WORKSHOPS ONDERNEMINGSCHAP
             3.2.3 PERSOONLIJK GROEI STIMULEREN
       3.3/ ECONOMISCHE ONTWIKKELING
4/ EXTRA STREEFDOELEN
       4.1/ CULTURELE OVERLEVERING
       4.2/ ECOLOGIE MET DE LOKALE GEMEENSCHAP
5/ PLANNING

1/ PROJECTLIGGING
Huaricana, waar het project zijn thuisbasis heeft, situeert zich in het westelijke deel van Bolivia, in het departement La Paz. De steden El Alto en La Paz waar onze doelgroep vandaan komt bevinden zich op 45 km, dat betekent (voorlopig) bijna twee uur rijden. De vallei is gelegen op een hoogte van 2800 meter en bijgevolg een stuk lager gelegen en warmer dan La Paz (3800m). Het is een landelijke streek met veel landbouwactiviteit. De verbindingswegen naar deze regio zijn nog niet optimaal. Zeker tijdens het regenseizoen is het ploeteren.
2/ DOELGROEP
Het project richt zich op kansarme families uit de stad maar ook op enkele verpauperde boeren zonder land, schoenpoetsers en kwetsbare jongeren. Met andere woorden gaat het aldus om families of individuen die tegen wil en dank ongeveer driekwart van hun inkomen moeten besteden aan voedsel. De opleidingcyclus zal een zestal maanden duren. Met een busje worden de families opgehaald en na een zware arbeidsintensieve dag weer thuis gebracht.  In de praktijk zal er uiteindelijk maar een deel echt gemotiveerde mensen overblijven die ook daadwerkelijk bereid zijn zich in te zetten voor verbetering van hun leefomstandigheden en geloven in vooruitgang en ontwikkeling. Zij geven het voorbeeld aan de rest van de gemeenschap dat mits inzet en visie je stappen voorwaarts kunt maken.
3/ DRIE PIJLERS VAN HET PROJECT
3.1 Gezonde voedselzekerheid voorzien.
   3.1.1 Groentetuinen
Het primaire doel van het project is zelfvoorziening in voedselzekerheid voor de gezinnen die in het project werken als hulp om het hoofd boven water te houden. We realiseren dit door middel van groentetuinen, naar analogie van de stadstuin, waar we variëteiten in groenten, fruit en kruiden produceren waarbij we de gigantische biodiversiteit van Bolivia als uitgangspunt nemen. De aanleg van kleinschalige irrigatiewerken moet het mogelijk maken om gewassen te verbouwen op de verdeelde perceeltjes. Diversificatie en rotatie van de teelten laten drie oogstcycli toe. Zodat je het hele jaar door –ieder gewas heeft zijn eigen cyclus – altijd iets te oogsten hebt. Overigens ontstaat het project mede uit noodzaak daar de voedselprijzen de laatste jaren de pan uitzwieren. Deze stijgingen treffen de armsten en kwetsbaarsten het hardst. De huidige nefaste oorzaken van die prijsstijgingen, voor zover we daar zicht op hebben, zijn onder andere;
-Prijsstijging van basisingrediënten, grondstoffen en energieprijzen.
-Vraag naar biobrandstof uit het westen waardoor boeren andere landbouwgewassen gaan telen (minder aanbod)
-Klimaatverandering (gletsjers verdwijnen -zelf waargenomen- en de malariamug is tegenwoordig steeds hoger actief) die klimaatsverandering is mede oorzaak is voor toenemende armoede.Omdat het moelijker geworden is om in te schatten wanneer het gaat regenen, wanneer het droog wordt, wanneer temperatuur gaat stijgen of dalen, gaat men op verkeerde momenten planten of oogsten. Op grote schaal zijn er frequente misoogsten. (minder aanbod)
Daarnaast zijn er de droogtes en overstromingen die volgens verschillende officiële bronnen enkel nog zullen toenemen in de volgende decennia in Bolivia.
-Internationale voedselspeculatie.
-Jarenlange verwaarlozing van het landbouwbeleid.
-Vele boeren telen in de lagere gebieden coca daar dit meer opbrengt (minder aanbod)
-Migratie naar de steden van plattelandsbewoners (minder aanbod)
-Geleidelijke stijging van het aantal inwoners in Bolivia (meer vraag)
-De interne politiek problemen en sociale onrust tussen de hoog gelegen provincies en de laag gelegen provincies mond uit in boycotten en prijsstijgingen. Dit schept kwetsbaarheid voor de regio in La Paz die grotendeels afhankelijk is van de lagere regio’s voor wat betreft de voedsel toevoer.
   3.1.2 Gezondere en voedzaamere voeding
Doormede het beschikbaar stellen van voldoende groenten en fruit voor kinderen en volwassen van het project verbreken we het éénzijdige sobere voedselpatroon. De gevolgen van een voedzamer, gevarieerder en gezonder dieet zijn jullie wel bekend zoals bijvoorbeeld; sterkere weerstand en hoger afweersysteem,gezondere tanden, daling van kindersterfte, bevordert leerprestaties en concentratie kinderen, “Ze zitten te slapen en de leerstof gaat het ene oor in en het andere oor weer uit”, vertelde me een schooljuf deze week nog. Daarnaast zijn er door de globalisering veranderingen (meer suikers, vetten, fastfood…)opgetreden in het dagelijkse eetpatroon van de Boliviaan. Westers ziektes zoals hartkwalen,diabetes en obesitas zijn hier dan ook sterk in opmars. Zoals steeds zijn de minder kapitaal krachtige hiervoor kwetsbaarder daar deze producten goedkoper zijn.
3.2 Vorming en kennisoverdracht
De belangrijkste voorwaarde om geld te kunnen verdienen is kennis waarmee je iets kunt maken of doen waar iemand anders goed voor wil betalen. Vorming blijft dan ook de hefboom naar ontwikkeling.
   3.2.1. Kennis omtrent landbouwtechnieken en voeding vergroten
Intensieve begeleiding, en technische assistentie bij het verrichten van de zware landbouw en agrarisch-ecologische productietechnieken -bewerken van de aarde, verbouwen van gewassen, onkruid wieden, organische bemesting - steeds met verantwoordelijkheden en plichten.
Educatief programma basiskennis over gezondheidszorg en voeding (nut, hoe gebruiken, lokale producten herwaarderen, kooktips,…)
   3.2.2 Workshop ondernemingschap
Aangepaste training in algemeen ondernemingschap via workshops: prijsberekening (onkosten), marktoriëntatie, planning, productkwaliteit, investeren, eenvoudige boekhouding verkoop, commercialisatie, basistechnieken marketing, leren sparen
   3.2.3 Persoonlijke groei stimuleren
Via sociale vaardigheidstrainingen de creativiteit stimuleren, zelfvertrouwen en eigenwaarde vergroten, positief zelfbeeld ontwikkelen,weerbaarheid opbouwen, en hen psychisch en emotioneel ondersteunen en aanmoedigen. Ook de natuurlijke rustige groene omgeving heeft een gunstig effect op de stadsmensen.
3.3/ Economische ontwikkeling
Door de aanwezigheid van de stad op 2 uur rijden is er een potentiële grote markt voor de verkoop van de producten. Met een busje kunnen we de goederen makkelijk transporteren. Tevens zal het busje dienst doen als rijdende winkel om zo de waren aan de man te brengen. Iedere participant van het project zal ook deelnemen aan de verkoop via een beurtrolsysteem en tijdens dit leerproces de nodige ondersteuning krijgen. In het kader van ons gezondheidsproject (zie pijler 1) zullen we daarnaast ook afgelegen en achtergestelde dorpen op de Altiplano en Andesgebergte bevoorraden met ons divers aanbod van fruit, groenten en kruiden. Weliswaar tegen een goedkoper tarief of in ruil voor andere voedselwaren. Het geheim van geslaagde ontwikkelingsprojecten is simpel; ze helpen mensen aan een inkomen. Wie voldoende geld verdient is immers niet meer arm. Het extra inkomen door de opbrengsten van de verkoop wordt geïnvesteerd in een persoonlijke kans, namelijk een eigen mini-project op maat. Hierbij refereer ik naar enige opportuniteiten, in de vorm van persoonlijke mini- projecten, die de schoenpoetsers met succes realiseerden. Een naaiatelier starten, rijbewijs behalen en werken als bus of taxi chauffeur, draagbare telefooncel zijn door gsm ter beschikking te stellen, een opleiding gaan volgen, minikrediet voor huisje (geen maandelijks huur meer), een lasatelier starten, een klein verkoopstalletje van eetgerief, enzovoort En ziedaar; het werkte, de mensen werden welvarender. Zonder al te veel in herhaling te vallen wil ik hier toch één feit benadrukken. Namelijk dat die investering, die ze nu zelf bewerkstellen als gevolg van hun eigen inspanningen en opofferingen door een deel van de opbrengsten van de verkoop te sparen, in combinatie met de opgedane vorming, ervaring en kennis, duurzame hulp is en hun levenstandaard verbeterd op korte- en lange termijn. Het positieve effect blijft bestaan lang nadat de hulp is gestopt. Als mensen eenmaal weten hoe het werkt kunnen ze het meestal wel verder zelf. Het initiatief werkt ook rechtstreeks in op de motor van de lokale economie en heeft door het multiplicatoreffect invloed op de situatie van vele gezinnen. Ik ga hier niet beweren dat mits hulp het in Bolivia plots allemaal rozengeur en maneschijn zal worden maar de Bolivianen hebben het potentieel en de bewonderingswaardige levenskracht om hun situatie te verbeteren mits ze de kans, de mogelijkheden krijgen op een beter toekomstperspectief. Want armoede is niet alleen een schromelijk tekort aan voedsel of gebrekkige medische mogelijkheden of bad luck…nee het is vooral een gebrek aan kansen en een gevoel van schaamte. Daarom is hulp in een onrechtvaardige wereld van wezenlijk belang
Het andere deel van de opbrengsten via de verkoop worden aangewend om de gemaakte kosten te dekken alsook om te investeren in nieuwe zaden en materiaal om het project zo deels zelfbedruipend te laten functioneren op middellange termijn zodat eveneens volgende groepen mensen kunnen worden opgeleid.
4. EXTRA STREEFDOELEN
4.1 Overlevering Cultuur:
Sumakamañna draagt de traditionele waarden, tradities,gebruiken en cultuur als onderdeel van het dagelijkse leven hoog in het vaandel. We willen dan ook een harmonische plek zijn waar we ruimte creëren voor de overlevering van hun traditionele cultuur, waarden en normen, gemeenschappelijkheid, rituelen, ceremonies en hun spiritueel kosmocentrisch wereldbeeld (dat de hele natuur is doordrongen van leven en dat alles harmonisch met het andere is verbonden o.a. geestelijke entiteiten en natuurverschijnselen) Elementen die in de stad onder druk staan. De interacties en het onderhouden van de banden met de dorpen is essentieel willen we de kloof en spanningsveld tussen de modernere stad en het traditionele platteland (of binnen de families) overbrugbaar houden. De wederkerigheid (of tampu in het Aymaras) die binnen de inheemse cultuur altijd zo belangrijk is geweest ’vandaag help ik jou, morgen help jij mij’, wordt mede door het discour van President Evo Morales even vergeten want doordat hij continu de inheemse rechten benadrukt treedt er een soort averechts effect op.
4.2. Ecologie met de lokale plattelandsgemeenschap
Het werk gebeurt op organische wijze dus zonder giftige chemische bestrijdingsmiddelen of pesticiden maar met schonere productie methoden. Zonder te pretenderen geheel biologisch en ecologisch te produceren. Daarnaast bestaat het idee om met de lokale plattelandsgemeenschap samen te werken inzake de grote hoeveelheid afval die overal rondslingert door middel van het inzamelen van plastic flessen die we nadien met ons busje naar de stad vervoeren. De recyclagevergoeding wordt opnieuw geïnvesteerd in een gezamenlijk project dat de ecologie van het dorp ten goede komt. (nog nader te onderzoeken)
Hierbij aansluitend wil ik nog aanstippen dat de samenwerking ook de uitwisseling van praktijkervaring en informatie inhoudt . Want wegens de massale migratie naar de stad dreigt namelijk een schat aan praktische kennis, die men in de loop van eeuwen heeft opgebouwd, over hoe men in de gegeven omstandigheden het best boert, teloor te gaan. Daarnaast zullen sommige vormingsactiviteiten ook opengesteld worden voor de lokale plattelandsgemeenschap.
5/ PLANNING:
De toekomst van het project staat bol van uitdagingen…stap voor stap zullen we ze aangaan. In België hebben wij een hogemate van controle over ons leven, er gebeurt zelden iets onverwachts waar we niet direct een antwoord op hebben. In Bolivia is echter weinig controle over de dagelijkse gebeurtenissen daarom is plannen hier niet eenvoudig. Je wordt dan ook gedwongen om in het nu te leven. Behalve het heden is het verleden in de Andescultuur ook heel belangrijk. Denken in termen van ontwikkeling is binnen dat kader niet vanzelfsprekend.
2011…(pilootjaar) aankoop terrein, aanschaf materialen (werktuigen/gereedschap),zaden,schuurtje
2012…aankoop tweedehands busje (een must)
2013 …implementatie groentekassen
2014…waterzuivering (riet,…)
2015…zonnepanelen (onder voorbehoud)
(Als we in de toekomst per toeval op een Inca-goudschat stoten bij het bewerken van de grond of één of andere Bill Gates kloon een deel van zijn fortuin ter beschikking stelt dan gaan we in het project ook therapeutisch werken met de lijm-verslaafde straatkinderen met als doel hen te laten afkicken gedurende een periode van 4 maanden .)

Ben jij, liefste lezer, een planter, en net als ik ook overtuigd van dit kleinschalig project aarzel dan niet om ons financieel te helpen met de onvermijdelijke kosten voor de benodigdheden bij de opstart van het project Sumakamana en de jaarlijkse uitbreidingen ervan. Stuur deze pagina gerust door naar mensen die je denkt ook bereid te zullen zijn om ons te steunen. De kans dat zovele gezinnen hun lot in eigen handen nemen en de hoop op een betere toekomst mogen we niet opgeven. Dat woord waar de pseudo-intellectuelen zo ironisch over doen, omdat ze het zien als synoniem voor:’iemand een rad voor ogen draaien’. Dat woord dat door regeringen zo wordt misbruikt, omdat ze willens en wetens beloftes doen die ze niet waar kunnen maken en waardoor ze mensen nog meer kwetsen.Dat woord dat als enige overbleef in de mythische doos van Pandora. Aan die hoop en toekomst van zovele gezinnen denk ik terwijl ik nu naar buiten kijk, naar de grandioze besneeuwde Andesbergen en een hemel die in een uitzonderlijk transparant blauw kleurt. Maar laten we wel wezen, enkel hoop als strategie om een rechtvaardige wereld dichterbij te brengen is hetzelfde als kanker bestrijden met een ietwat naïef soort Amerikaans denken (Yes, we can!). Zodoende stop ik met bazelen en begin vastberaden te zaaien, al claimen we niet de wonderformule in pacht te hebben.



Dit gezegd zijnde dank ik je voor je aandacht.
Liefs,
Federico